EXPONEN DAN LOGARITMA - Vidyagata

148 downloads 420 Views 604KB Size Report
6. Matematika SMA. LOGARITMA. Logaritma adalah invers dari eksponen. Dengan demikian logaritma dan eksponen mempunyai hubungan : c b a c a b log.
EXPONEN DAN LOGARITMA

Bab 2

A. EXPONEN. Sifat-sifat bil. Berpangkat yang eksponennya bil. Bulat. 1. a m .a n 2.

a

m

a

n

a

a

(m

n)

3. a m .b m

(m n)

4.

( a .b )

a

m

a

b

m

b

m

5. a

m

n

a

m .n

m

Sifat-sifat bil. Berpangkat yang eksponennya bil. Rasional/Pecah.

1. a

1

1

n

a

2. a 0

n

3.

n

1; ( a

n

a. b

1

n

a

4.

0)

n

a

n

ab

( a .b ) n ; n

,a

0

0

1

m

5. a 7.

n

n

m n

a

a

m

m .n

n

n

m

a

a;m

;n 0; n

6.

0

n

a

n

b

a

a

b

b

n

;a

0 dan b

0

0

Menyederhanakan bentuk :

a

2b

Untuk ( a 2 b ) 0 berlaku : m + n = a dan m x n = b

a

2 b

n dengan m

m

0 jika dan hanya jika

n

Contoh : 8

4 3

...

8 4 3 Jawab : 8

4 3

8

2 12

6

2

8

4 3

8

2 12

6

2

a. 3

2 3

b. 3

c. 2

2 3

c

Merasionalkan penyebut a

c a

c b

a

c a

(a b

c b

a

b

6

2

6

d. 2

3

c(a a

(a

b)

c(a a

6

2 12

2

8

2

4 3

2

3

4

e. 2

3

c a

b)

b)

2

atau

(a

(a

6

2 3

b

b)

.

b

b) 2

b

c a

b) 2

b

c b

a

c a

b c

b

a

b

( a

b)

c( a

( a

b)

a

( a

b)

c( a

( a

b)

a

b) b b) b

1 Matematika SMA

Soal Latihan :

1.

Nilai dari

3

(12

n)

3

a. 2.

(2n 7)

9

adalah ...

5n

1

9

b.

3 Jika f ( x )

13

x

3 maka

1

c.

f (a

2b

c)

9

2 f (b )

1

1 n m

a

1

3

b. 0 3

125 a b

a.

3

2 3

6

2

ab

3

1 27

3

b.

a b

2

1 3

6.

1 y

x

1 2

x y

4

49

45

e. a

e. ( 3

11 )

m n

... 2

2 3

d.

2

e.

a b

2 3

2

a b

2

adalah … 1 y

d. x – y e. y – x

x 6 adalah …

c.

3

d.

2

2

e. 7

3

2 30

adalah …

2 10

b. 6

c. 3 2

128 8.

f (c )

2

d. 1

20

18

7

12

2

c.

2 6

Nilai dari bentuk

( f ( b ))

2b )

2

xy

y

2 6 b. 7

a. 3

a b

1 x

e. f ( a

f (c )

c. ab

1

Bentuk sederhana dari a. 5

7.

b.

6

6

2

ab

Bentuk sederhana dari a.

3

2

c. ½

6

y 5.

2

adalah sama dengan …

m n

a

9

f (c )

d.

f (c )

a. –1 4.

c.

f (a )

1

3.

f (c )

2 f ( a ) f (b )

b.

e.

...

f ( a )( f ( b )) a. f ( a )

2

d.

32

8

d. 2 3 e. 2 6 sama dengan …

Nilai dari bentuk

27 a. 2 6 9.

b.

2

6

3

c. 4

Bentuk sederhana dari 3

a.

2 (3

10. Jika

2

3

2

3

12.

4 3

8

4 3

a. 3

2 3

2

3

5

2

e.

9

5

11 )

c.

11 ) d.

2 (3

4 (3

11 )

c. –2

d. 2

e. 3

...

a. 3 2 3 b. 3 6 3 3

2

adalah …

b. –3

8

d.

b 6 , a dan b bilangan bulat maka a + b = …

a

a. –5 11.

9

6

11

b. 4 ( 3

11 )

2

2

c. 2

2 3

d. 2

2 3

e. 2

3

3

...

3 2

2

b. 3

1 3

2

c. 3

1 3

2

d. 3

3 2

2

e. 3

2 3

2

2 Matematika SMA

1

1

13. Diketahui x 2 x a. 7 b. 8 3

4

14.

5

b.-1

1

5

3

... d. 10

e. 11

a. 3

b. 3

1

2 5

c. 3 4

3

7x

2

6

5

(x

y 3

2 3

e. 5

1 3

=… 3

c. 13

d. 14

e. 15

5

1

6y

4

e. 2

2

2

4

3

8 b. 12

d. 4

2

2

a. 11 17. Bentuk dari

5 6

3

2

3

16

3

d. 1

...

64

2

16. Nilai dari 27

c. 0

3

729

243

a. (1

1

...

2

a. –2 15.

x

2

1

2

27

3 , Nilai dari x c. 9

2

)x

untuk x = 4 dan y = 27 adalah …

2

b. (1

2 2 )9 2

2 2 )9 3

c. (1

2 2 )18 3

d. (1 2 2 ) 27 2 e. (1 2 2 ) 27 3 18. Untuk bilangan 0,646464… jika dinyatakan dalam pecahan biasa adalah … 2 7 64 a. b. c. d. 0,65 e. 4 3 9 99 19. Nilai dari a. 4

7 7 7 ...

20. Nilai dari a. 4

30

...

b. 5

c. 6 30

30

b. 5

...

d. 7

e. 8

d. 7

e. 8

...

c. 6

B. PERSAMAAN EXPONEN 1. 2. 3. 4.

Bentuk a

f (x)

Bentuk a

f (x)

Bentuk a

f (x)

a

g (x)

f ( x)

g ( x)

b

f (x)

f ( x)

0

b

g (x)

dibawa ke bentuk log.

g (x)

h(x)

Bentuk f ( x ) f ( x) Dengan kemungkinan : - ekponen sama atau g(x)=h(x) f ( x) - bilangan pokok

1

1 , dengan syarat h(a)+g(a)=genap - bilangan pokok f ( x ) - bilangan pokok f(x)=0, dengan syarat h(a).g(a)>0 5. Bentuk persamaan yang dapat dikembangkan menjadi persamaan kuadrat. Cara Cerdik :

a

mx

n

b

px

q

maka

x

a

m

b

p

log

b

q

a

n

Contoh Soal : 1.

3

x 1

4

x 1

, maka harga x sebesar …

3

A.

4

log 12

B.

12

log

Cara biasa :

4 3

4

C.

3

log 12

D. log 12

E. log

4 3

Cara singkat :

3 Matematika SMA

3

x 1

4

log 3

(x

x 1

log 4

1) log 3

x log 3 log 3

log 3

log 3 . 4

log 12

x

x log 4

x (log 4

x

3

1

4

1

log

4 3

log 4

3

1

4 1

log

4

1

3

log 12

12

x log 3

log 3)

4 3

log 12

4 3

log

1) log 4

x log 4

x log

4 3

x 1

(x

log 4

log 12

A=3;b=4;m=1;n=1;p=1;q= 1

x 1

Contoh : 2. Jika diketahui x 1 dan x 2 merupakan akar persamaan x 6

a. 10

b. 10

5

c. 10

4

2 log x

d. 10

Cara biasa :

x

2 log x

2 log

x

g

log 1000

2 log x 2 1

10 =

x1 . x 2

e. 10

a log

1000

log x log x 2

3

...

2

Cara cerdik :

2 log x

log x

1000 , maka nilai x 1 . x 2

2

x

g

b log x

Maka : x1 . x 2

g

c

0

b a

3 2

Sehingga :

0

1 100

x 1 .x 2

100

2

3

2 1

1 100

C. PERTIDAKSAMAAN EKSPONEN. 1. Untuk 0 a. b.

a

1 Fs. Turun

Jika a

f (x)

Jika a

f (x)

2. Untuk a a. a

f (x)

b. a

f (x)

a

g (x)

maka

f ( x)

g ( x)

a

g (x)

maka

f ( x)

g ( x)

1 Fs. Naik

a

g (x)

maka

f ( x)

g ( x)

a

g (x)

maka

f ( x)

g ( x)

Contoh : 2

Nilai x yang memenuhi 3 x 3 x a. 1 x 2 b. 2 x 3 Jawab : x

2

3

x

2

3

x

2

3x

2

x (x

5x 6 0 2 )( x 3) 0

2

x

3x 4

9

3x 4

3

4

4

9

c.

x 1

3

adalah … x

2

d.

x

e.

2

x

3

x 1 2 ( x 1)

2x

2

3

Soal Latihan :

4 Matematika SMA

3x

1

3

1. Jika persamaan

243

1 3

a. 2

2

3 3

1

3

x 2

1 3

b. 5

dan x 0 memenuhi persamaan tersebut. Maka nilai dari 1

9

c. 2

2 3

d.

1 3

e.

3 4

x 0 adl

1 3

2

1

2

2.

Nilai x yang memenuhi hubungan 5 x

3.

a. –5 Jika 2 x a. 1

4.

Jika x

25

adalah …

25

c. –3 d. 1 e. 3 2 4 , Nilai x adalah … b. 4 c. 27 d. 81 e. 256 x p 0 dan x 1 memenuhi x dengan p bilangan rasional , maka p = … 3 3 x x x

4 9

b.

3

Nilai x yang memenuhi 5 a. 125 b. 64

6.

Penyelesaian persamaan 2 a. –1 b. 1

x

7.

Himpunan penyelesaian dari 2 3 atau x 2} A. { x / x B. { x / x

2 atau x

C. { x / x

5 9

c.

5.

8.

1

b. –4

x 1

1 3

a.

6

2x 6

1

d.

3x 4

4

x 1

7 9

x 5

2

x

d. 9

e. 2

adalah p dan q , dengan p > q . Nilai p-q = … (E.98) c. 5 d. 6 e. 7

3}

2

6 x 11

adalah …(E.97) 2} D. { x / 3 x E. { x / 2

6 atau x

e.

3 adalah …

x

c. 27 2

2 3

x

3}

1} 2

1

Himpunan penyelesaian dari

3

2x 1

27 adalah …(E.96)

3 1

A.

B.

1

4

9.

1

C. 2

5

1

5

B.

4

3

3x 7

x

2

D. 2

49

adalah

2

5x 3

27

2x 3

y

27

x

9 y 3 a. x = 2 , y = 2

3x 2

x

1 3

y

2

x

a. 15. 9

12

x 1

a. ½

3

x y

adalah

2

(x

2

3x 4)

. Nilai

. = …(E.99) E. –22

dan . Nilai D. 3 10

D. 1 dan -

(x

7 2

2

. = … (p) E. 6

adalah ……(kd.94) E. - 12 dan 9

2 x 3)

c. x = 1 , y = 2

d. x = 3 , y = 1

e. x = 3 , y = 0

d. 1

e. xy

2

:

6

1

b. x = 2 , y = 1

4

1

5

ialah …

1

1

dan D. –10

C. 1

12. Nilai-nilai x yang memenuhi persamaan 1000 A. 1 dan - 92 B. 1 dan 92 C. –1 dan 72 13. Harga x dan y dari persamaan

1

E.

2 x 3

C. –8

11. Penyelesaian persamaan 3 A. –6 B. –3

1

adalah …(E.00)

C. 1

6 x 16

2x

14. x

2 2x

2

10. Akar-akar persamaan 7 A. 8 B. –4

x

4

2 27

3

E.

4

Nilai x yang memenuhi persamaan A.

D. {3}

x

3

sama dengan …

1

x

b.

3

12

2

x y

7

c.

12

xy

2

4x 1

3 b. 2

c. – ½

d.1

e. –1

5 Matematika SMA

Bab 2

LOGARITMA

Logaritma adalah invers dari eksponen. Dengan demikian logaritma dan eksponen mempunyai hubungan : b

log a

c

a

c

b

Sifat-sifat : 1. a log b

a

log c

b

a

8. log

c

b

a

p

log

c

2. a log 1 3. a log b .c

p

log b

p

log a

a

a

a

log b

10. a log b

log c

p

b

9. log b

0

c

b

0

log a

1 p

b

a

4. log

a

a

log b

11. a

log c

a

log b

b

c a

5. a log b n 6. a log

n

a

n a

b

12. a m

log b n

log b

7. a log b . b log c

a

log b

b

1

a

13. log b a

14. n log b

log c

m

b

log a m

m

a

log b

n

Contoh : Jika 2 log 7 A. 2

2 3

3 2

B.

a

log 7

log 7

log 49

...

C.

a

log 7

a

8

a , maka

a

2 3

D.

3

a

2

E.

8 7

a

a

log 2

a log 2 8

Jadi : log 49

log 7

2

2 . log 7

2 .a log 2

2

log 2

3

3 . log 2

3 log 2

3

a

Persamaan Logaritma

a

a p . log f ( x )

b

p

f ( x)

b

Langkah-penyelesaian : 1. a log f ( x ) f (x)

log a

a

log g ( x )

g (x)

2. Syarat : f ( x )

log a

f ( x) f ( x)

0 dan g ( x )

g ( x) g ( x)

0

Contoh soal : Himpunan penyelesaian persamaan 9 A.

1 2

B.

2

3

log( 2 x 1 )

C. 3

25 adalah …

D.

1

,3

E.

2 ,3

2

6 Matematika SMA

Cara biasa : 3

9

3

Cara singkat :

log( 2 x 1 ) 3

2

3

25

3

log( 2 x 1 )

2 . log( 2 x 1 )

5

2

2x

1

5, x

3

25

3

3

2 log( 2 x 1 ) 3

3

log( 2 x 1 )

a

f ( x)

25

2

5

a

log b

2

2x

log c

1

5

x

a

f ( x ) maks

log

3

b

c

2

2

Contoh Soal : 2

f ( x)

log( x

A. 4

2

5)

x ), nilai maksimumnya adalah …

log( 3

B. 8

C. 12

D. 15

Cara biasa : 2

f ( x)

E. 16 Cara singkat :

log( x

= 2 log( x = 2 log(

2

5)

5 )( 3 x

2

log( 3

f ( x ) maks

x)

2x

f ( x ) maks syarat

x ),

log

x

5

3

2

x

2

log 16

4

2

15 )

f ( x)

'

0

maka f(x)’=-2x-2=0 , x = -1 f ( x ) maks

f ( 1)

2

log[

( 1)

2 ( 1)

15 ]

2

log 16

4

b n

a log

2

n

x

b log x

c

0 , maka x 1 . x 2

n

a

Contoh Soal : Bila x 1 dan x 2 adalah akar-akar log x (logx - 4)=log 0,001, maka nilai x 1 . x 2 =… A. 0,1 B. 10 C. 100 D. 1000 E. 10.000 Cara singkat : Cara biasa : log x (logx - 4)=log 0,001 , missal log x = p log x (logx - 4)=log 0,001=-3 2 p(p-4) = -3 log x 4 log x 3 0 p

2

4p

3

0

a=1 ,b=3, c=2 ,n=10

( p 3)( p 1) 0 p=3 p=1 log x = 3 log x = 1 x = 1000 x = 10 Jadi x 1 . x 2 =10.000

4

b

maka x 1 . x 2

n

a

10

1

10

4

10 . 000

Pertidaksamaan Logaritma. Pertidaksamaan Logaritma bentuk : a

log x

a

log y

x

y untuk a

a

log x

a

log y

1 dengan syarat x

0, y

0

Contoh : Tentukan nilai x yang memenuhi 2

log( 2 x

Maka 2 x x

1)

2

1

x

log( x

3)

3

4

Syarat : 2 x 1 0 maka x 1 3 Syarat : x 3 0 aka x Jadi nilai x yang memenuhi 1 x

4

7 Matematika SMA

SOAL LATIHAN : 1.

Jika

3.

3

2 3

a. 2.

1

log 2 x

1 2

3

b.

3 2

3

Jika log a. 512

log

n

2(a

a. 5.

b) 3 1

a

7.

2r Jika 2 log 3

a. 8.

3

ab

a

ab

9

2

3

a dan

3

a

2

10. log x

3

3

ab

a

ab

b)

e.

5 2

x 1

3

3r

e.

2

ab

d.

b

2

ab

a

ab

5

b.

2

a

5b a

d.

3b

4 , maka

a

2 2

A.

1 2

x

y B.

36 3

1 2

x dan x

3

A.

1

B.

(5 x

x

3 y)

3

e.

2

ab

a

ab

40

e.

3

a

e.

3b

3a

b

5a

e. -2

2

3

x z 2

y z

adalah …

2

14

e.

3

23 4

2

6)

1 2

e. 4 . log 5

d. 4

log 245

D.

5x

2

adalah …

y

1

C. 1

2

15. Diketahui 2 log 3

4r

1 2

(x

adalah …(E.98) E.

y)

log( 3 x

1 2

x

y

2 adalah

1)

dan

,untuk

... (E.97)

3

1 2

4

y . Nilai 1 2

C.

2y

log

3 2

c. 4 . 3 log 12

log 7

14. Penyelesaian persamaan log( 3 x

-

b)

3

5b

log

d.

log 5

2

, nilai

3

b. 2 . 5 log 12

13. Diketahui 3 log 5

10

c.

12. Bentuk sederhana dari : a. 4 . 5 log 12

a

d. 2

log z

25

log

1

log 27 dipenuhi nilai x sama dengan …

3 , dan

3

2

, maka nilai ( x + 1 ) = …

2 3x

3

a.

2 (1

d. –40

3 a

n

...

c. 4

2 , log y

2

log 56 adalah …

21

a

c.

b. 6

11. Jika a log x

1 e. m

e. 3

ab 1 a 5 maka log 3 b

5a

3

2

...

d.

3

c.

b , dan 2

1

n

sama dengan …

2

c. 20

3a

2

3

1

3r

3

log 9

a. 8

e. 0

2(a

d.

log( ab )

40

b. log 8

d. 12

3

...

log b

a , log 3

5a b 1

b)

4 b , maka nilai

log 7

16

dan

e.

d. m

15

d.

log 5

4r

1

Jika log 2

c

c.

b.

3a

a 3 1

1

3

b.

Jika log

a.

2 (1

c. 2 r maka

b.

3

b . Nilai log

c.

log( ca )

a. 40 9.

b)

3 2

log 27

3

a.

b

b.

Jika

a 3

1

a. 1 6.

c. m – n = 1

1

a dan log 3

2 (1

8 3

d. 2 3

n ) maka

1

log( bc ) 25

m n

b.

b.

c. 64

log( m

m

Diketahui log 2

3

1 , maka x dama dengan …

log x

log

n

4 3

c.

3

b. 128 m

Jika log

2

a. m + n = 1 4.

, nilai x adalah …

x dan

B.

1 2

2

D. 2

E. 3

3 2

log 5

(5 x

y , maka

3 y ) C.

16. Penyelesaian pertidaksamaan 5 log( x

3)

1 2

2

(3 x 5

log 45 15 sama dengan … (E.96) 5 y ) D. x

log( x

1)

2

x

y

y

2

E. x y

xy

1 adalah … (E.00)

8 Matematika SMA

A. x > 3 B. x > 4 C. 3 x2, maka nilai 3x1 – x2

= a. – 5

b. – 1

c. 4

d.5

e. 7

7. Akar – akar persamaan 2.34x – 20.32x + 18 = 0 adalah x1 dan x2. Nilai x1 + x2 = …. a. 0

b. 1

c. 2

d. 3

e. 4

8. Penyelesaian pertidaksamaan log (x – 4) + log (x + 8) < log (2x + 16) adalah …. a. x > 6

b. x > 8

c. 4 < x < 6

9. Nilai x yang memenuhi pertidaksamaan a. x < –14 b. x < –15

c. x < –16

d. – 8 < x < 6 e. 6 < x < 8

1

3

8

64

2x

2

a.

5

0

e.27

c. x > 1

d. x > 2

e. x > 7

16. Nilai x yang memenuhi pertidaksamaan 9log ( x2 + 2x ) < ½ adalah …. a. –3 < x < 1

b. –2 < x < 0

c. –3 < x < 0

d. –3 < x < 1 atau 0 < x < 2

e. –3 < x < –2 atau 0 < x < 1

17. Diketahui 2x + 2–x = 5. Nilai 22x + 2–2x =…. a. 23

b. 24

c. 25

18. Nilai 2x yang memenuhi 4 x a. 2

2

3

b. 4

16

x 5

d. 26

e. 27

adalah ….

c. 8

d. 16 2

e. 32

2

2

19. Himpunan penyelesaian pertidaksamaan log (x – 3x + 2 ) < log ( 10 – x ), x R adalah …. a. d.

x x

2 x

x

1 atau 2

x

b.

4

x

x

1 atau x

c.

2

x

2

x

4

e. { }

10

20. Batas – batas nilai x yang memenuhi log ( x – 1 )2 < log ( x – 1 ) adalah …. a. x < 2

b. x > 1

c. x < 1 atau x > 2

d. 0 < x < 2

e. 1 < x < 2

Kunci Jawaban Eksponen dan logaritma 1. C

2. B

3. A

4. B

5. E

6. B

7. A

8. C

9. C

10. D

11. E 12. B 13. B 14. E 15. E 16. A 17. E 18. B 19. D 20. E

11 Matematika SMA