IK REKEN WEER MEE! - Abimo Uitgeverij

ik reken weer mee! Een hulpprogramma voor rekenzwakke leerlingen

Deel

3

2e leerjaar - groep 4

a ll e G et n t o

t

100 Abimo Uitgeverij · Schoolsupport

Colofon Deze Nederlandstalige uitgave © Abimo Uitgeverij 2012 ISBN 9789059326309 NUR 190 Wettelijk depot: D/2012/6699/104 Nederlandstalige versie: Bewerking: René De Cock Vertaling: Marleen Heyndrickx Lay-out: Inne Van den Bossche © 2010 Finken Verlag, Oberursel/Germany Original title: KOMM MIT - RECHNE MIT!, Zahlenraum bis 100 Editors: Marco Bettner, Erik Dinges Authors: Silke Hofmann, Silke Petersen, Andrea Schuberth Illustrations: Antje Bohnstedt Abimo Uitgeverij Europark Zuid 9, 9100 Sint-Niklaas, België (t) +32(0)3 760 31 00 (f) +32(0)3 760 31 09 [email protected] www.abimo.net Door de aankoop van de werkmap/kopieermap hebben de leerkrachten van de school het recht om onbeperkt kopieën te maken voor gebruik in de school. De werkmap en het didactisch materiaal vallen onder het auteursrecht. Elk gebruik dat buiten de wettelijk voorziene regeling valt, is onderworpen aan een voorafgaand schriftelijk akkoord vanwege de uitgeverij.

Abimo Uitgeverij pagina 2

ik reken weer MEE ! Deel 3: Getallen tot 100

Inhoud 1. Materiaaloverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.1 Handleiding 1.2 Set kartonnen voorgesneden bladen en legbladen 1.3 Kopieerbladen didactisch(e) Materiaal/Modellen 1.4 Overzicht kopieerbladen en handelingsbladen zeven rekenvaardigheden 2. Handleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3. Overzicht pictogrammen rekenvaardigheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 4. Kopieerbladen en handelingsbladen zeven rekenvaardigheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 4.1 Getalbeelden en positietabel (T/E). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 4.1.1 Diagnosebladen 4.1.2 Handelingsbladen 4.1.3 Werkbladen 4.1.4 Extra blanco werkbladen 4.1.5 Toetsbladen Correctiesleutel kopieerbladen ‘Getalbeelden en positietabel (T/E)’ . . . . . . . . . . . . . 125 4.2 Getallen vergelijken, ordenen en aanduiden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

4.2.1 Diagnosebladen 4.2.2 Handelingsbladen 4.2.3 Werkbladen 4.2.4 Extra blanco werkbladen 4.2.5 Toetsbladen

Correctiesleutel kopieerbladen ‘Getallen vergelijken, ordenen en aanduiden’. . . . . 168

+ – 4.3 Optellen en aftrekken zonder overbrugging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 4.3.1 Diagnosebladen 4.3.2 Handelingsbladen 4.3.3 Werkbladen 4.3.4 Extra blanco werkbladen 4.3.5 Toetsbladen Correctiesleutel kopieerbladen ‘Optellen en aftrekken zonder overbrugging’. . . . . 224

+ – 4.4 Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- E). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 4.4.1 Diagnosebladen 4.4.2 Handelingsbladen 4.4.3 Werkbladen 4.4.4 Extra blanco werkbladen 4.4.5 Toetsbladen Correctiesleutel kopieerbladen ‘Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- E)’ . . 286



+ – 4.5 Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- TE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305 4.5.1 Diagnosebladen 4.5.2 Handelingsbladen 4.5.3 Werkbladen 4.5.4 Extra blanco werkbladen 4.5.5 Toetsbladen Correctiesleutel kopieerbladen ‘Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- TE)’ . . . 336 x

4.6 Vermenigvuldigen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353 4.6.1 Diagnosebladen 4.6.2 Handelingsbladen 4.6.3 Werkbladen 4.6.4 Extra blanco werkbladen 4.6.5 Toetsbladen Correctiesleutel kopieerbladen ‘Vermenigvuldigen’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 390

··

4.7 Delen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409 4.7.1 Diagnosebladen 4.7.2 Handelingsbladen 4.7.3 Werkbladen 4.7.4 Extra blanco werkbladen 4.7.5 Toetsbladen Correctiesleutel kopieerbladen ‘Delen’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433



materiaaloverzicht

1.1 Handleiding in de handleiding staan de doelen bij alle opdrachten en oefeningen van de Diagnosebladen, Handelingsbladen, Werkbladen, Extra blanco werkbladen en Toetsbladen voor de zeven rekenvaardigheden. De handleiding vind je op p. 25.

1.2 set kartonnen voorgesneden bladen en legbladen naar dit materiaal wordt in de handelingsbladen verwezen met de afkorting DM. • vier pagina’s recto verso blauwe en rode Tientalstroken (32) en Eenheidsvierkantjes (96)

• één recto verso dubbel vouwbaar honderdveld met op de ene zijde schijfjes en op de andere zijde getallen, dus een schijfjeshonderdveld en een getallenhonderdveld

• twee doorschijnende gele folies en twee groene afdekkartons


ik reken weer Mee ! Deel 3: Getallen tot 100

1.3 Kopieerbladen didactisch(e) Materiaal/Modellen • M1: getallenassen • M2: getalkaartjes met eenheden, 10 en vergelijkingstekens (< = >) • M3: getalkaartjes met tientallen en bewerkingstekens (+ - x :) • M4: streep-stip-voorstelling met tientalstrepen (T) een eenheidsstippen (E) • M5: positietabel T/E en H/T/E • M6: cirkeltjes- of schijfjeshonderdveld • M7: getallenhonderdveld • M8: blanco model optellen en wisselsommen • M9: blanco model aftrekken en omkeersommen • M10: blanco model vermenigvuldigen en wisselsommen • M11: blanco model delen en omkeersommen • M12: vermenigvuldigingskaartjes en productkaartjes x 2 • M13: vermenigvuldigingskaartjes en productkaartjes x 10, x 5 • M14: vermenigvuldigingskaartjes en productkaartjes x 4, x 3 • M15: vermenigvuldigingskaartjes en productkaartjes x 6, x 9 • M16: vermenigvuldigingskaartjes en productkaartjes x 8, x 7

1.4 Overzicht kopieerbladen en handelingsbladen zeven rekenvaardigheden • Diagnosebladen • Handelingsbladen • Werkbladen • Extra blanco werkbladen • Toetsbladen



handleiding

1. Totaalconcept ‘ IK REKEN WEER MEE!’

Er zijn 3 werkmappen (deel 1, 2 en 3) voor een intensieve leerhulp en remediëring. In deze mappen komen de verschillende getallengroepen (1 – 10, 1 – 20, 1 – 100) van het basisonderwijs/primair onderwijs (lager onderwijs 1ste leerjaar/groep 3 & 2de leerjaar/groep 4) aan bod. De werkmappen deel 1 (getalbereik tot 10) en deel 2 (getalbereik tot 20) zijn voor het 1e leerjaar/ groep 3, deel 3 (getalbereik tot 100) voor het 2e leerjaar/groep 4. Elke werkmap is opgesplitst in een aantal rekenvaardigheden. De continuïteit is verzekerd doordat alle vaardigheden, volgens het didactisch principe van de concentrische opbouw, telkens worden herhaald binnen de verschillende getallengroepen. Op die manier krijg je het volgende ontwikkelingspatroon: rekenprocessen

Werkmap 3: getallen 1 – 100

Werkmap 2: Fasen getallen 1 – 20

ontwikkeling getalbegrip

voorstelling bewerkingen

rekenstrategieën

getalvoorstellingen getalbeelden ontwikkelen

elementaire voorstelling van wiskundige processen, begrippen en bewerkingen ontwikkelen

relaties tussen bewerkingen herkennen en gebruiken

relaties tussen getallen begrijpen

Werkmap 1: getallen 1 – 10

automatisering elementaire rekenkundige kennis en vaardigheden

rekenstrategieën toepassen automatisering elementaire rekenkundige kennis en vaardigheden

Met de werkmappen ‘IK REKEN WEER MEE’ kun je eventuele rekenproblemen zo vroeg mogelijk opsporen en met de juiste maatregelen aanpakken. Dit sluit nauw aan bij een preventieve benadering. De begrippen ‘rekenprobleem’, ‘rekenstoornis’ en ‘dyscalculie’ worden vaak door elkaar gebruikt waarbij er ontelbare verklaringen over de oorzaken circuleren. Belangrijk is een rekenprobleem niet als een ziekte te beschouwen. Er zijn een groot aantal factoren die invloed kunnen hebben op problemen met het leergebied wiskunde/rekenen, in het bijzonder de subleergebieden getallenkennis en bewerkingen/hoofdrekenen. Deze factoren moeten gezocht worden bij het kind zelf (leervoorwaarden, vaardigheden, motivatie, sensorische beperkingen, psychische situatie…), op het vlak van onderwijs/instructie (leermethode, instructie, leerboeken …) en in de sociale omgeving. De werkwijze om rekenproblemen aan te pakken, situeert zich in ‘IK REKEN WEER MEE!’ op het vlak van het onderwijs.


Handleiding


De werkmappen kunnen afzonderlijk worden gebruikt. Als totaalpakket biedt ‘IK REKEN WEER MEE!’ als verticale leerlijn, de mogelijkheid om systematische leerhulp te bieden bij de ontwikkeling van rekenkundige basisbegrippen, rekenvaardigheden en -strategieën in een steeds complexer wordende context (horizontale pijl ) en met een alsmaar ruimere getallengroep/groter getalbereik (verticale pijl ). Bij opvallende of grote rekenproblemen of hiaten kun je telkens teruggrijpen naar de oefeningen van het voorgaande fase. Wij refereren hier aan Vygotsky’s zone van de naaste ontwikkeling (ZNO). In de werkmappen wordt er vooral gewerkt aan vaardigheden die fundamenteel zijn in de ontwikkeling van de rekencompetentie. Daartoe behoren o.a. - visueel ruimtelijke waarneming (bijvoorbeeld: getalbeelden met tientalstroken en eenheidsvierkantjes) - prenumerieke vaardigheden voor er met getallen wordt gewerkt (bijvoorbeeld: tellen, de telrij) - ontwikkeling van het getalbegrip (telbegrip, hoeveelheidbegrip, cijfers en getallen) - inzicht in de bewerkingen - toepassen van rekenstrategieën (bijvoorbeeld: de commutatieve eigenschap en de omgekeerde bewerking) - automatiseren van basiskennis en –vaardigheden (bijvoorbeeld: de optel- en aftrektafels) ‘IK REKEN WEER MEE’ omvat leer-, oefen-, toets-, diagnose- en remediëringsmateriaal. De leerhulp kan hierdoor doelgericht worden afgestemd op de individuele noden van de leerlingen. De vorderingen van elke leerling kunnen doelbewust op de voet worden gevolgd. Het materiaal werd ontworpen op een manier dat het bij verschillende leermethodes gebruikt kan worden: concreet handelen, visuele schematische voorstellingen/getalbeelden, abstracte oefeningen. Het materiaal is uitermate geschikt voor individueel gebruik of in kleine groepen, maar kan ook in de reguliere klassikale lessen worden geïntegreerd.

Je kunt de klassikale test, en per rekenvaardigheid de diagnosebladen (begin) en toetsbladen (einde) en de daaraan gekoppelde hulpmaterialen (handelingsbladen, werkbladen) flexibel aanwenden. Dat hangt onder andere af van de in de klas/groep gebruikte wiskundemethode, de methodetoetsen, de eigen evaluaties en observaties, de vorderingen van de leerlingen. De auteurs adviseren om de klassikale test af te nemen op twee maanden van het einde van het tweede leerjaar/groep 4 in de periode eind april/begin mei. Een aantal toetsmomenten in de loop van het tweede leerjaar/groep 4 zijn: - ‘Getalbeelden en positiestelsel’, ‘Getallen vergelijken, ordenen en aanduiden’ in het begin van het schooljaar - ‘Optellen’ en ‘Aftrekken’ in het midden van het schooljaar - ‘Vermenigvuldigen’ en ‘Delen’ op het einde van het schooljaar


Handleiding


5. De klassikale test

Tips voor het gebruik van de klassikale test: zie p. 34. Afname op twee maanden van het einde van het 2e leerjaar/groep 4: eind april/begin mei. Abimo Uitgeverij pagina 37

Handleiding


Naam:

K1

Datum:

Getalbeelden en positietabel (T/E) Vul de lege vakjes in.

Tientallen Eenheden

samen(s)telling

getal

+

40 + 7

Getallen vergelijken, ordenen en aanduiden 1. Zoek het voorgaande en volgende buurgetal en buurtiental.

voorgaande buurtiental

voorgaande buurtgetal

volgende buurgetal

getal

volgende buurtiental

45 18 77 2. Vul het juiste vergelijkingsteken (< = >) in.

12

34

45

54

61

60

100

10

89

98

66

56

78

80

46

46


Klassikale test


Naam:

+–

K2

Datum:

Optellen en aftrekken zonder overbrugging

Reken uit. Vul in. 1.

2.

3.

6 0 + 1 0 =

9 0 +

5 =

3 3 + 2 0 =

7 0 – 3 0 =

2 5 –

3 =

4 4 – 2 0 =

4.

5.

6.

5 2 + 4 1 =

1 0 +

= 1 9

3 4 +

= 4 4

8 6 – 1 3 =

2 4 +

= 2 8

7 2 –

= 3 2

4 5 + 3 2 =

5 9 –

= 5 0

2 6 +

= 6 7

7 9 – 1 5 =

7 6 –

= 7 2

6 5 –

= 4 1

+–

Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- E)


2.

3.

2 6 +

= 3 0

6 4 +

8 =

8 5 –

5 =

4 7 +

= 5 0

2 9 +

3 =

5 3 –

3 =

4.

5.

6.

4 0 –

5 =

6 8 –

9 =

5 4 +

= 6 2

7 0 –

8 =

5 4 –

7 =

6 6 +

= 7 3

7.

8.

9.

2 8 –

= 2 0

8 0 –

= 7 8

6 3 –

= 5 7

9 3 –

= 9 0

5 0 –

= 4 6

9 1 –

= 8 6


Klassikale test


Naam:

+–

K3

Datum:

Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- TE)


2.

3.

5 6 + 2 8 =

8 0 – 1 4 =

9 6 – 3 9 =

3 4 + 3 9 =

7 0 – 2 6 =

4 3 – 1 9 =

4 7 + 1 6 =

6 0 – 4 8 =

5 7 – 2 8 =

6 8 + 2 5 =

4 0 – 2 3 =

7 4 – 4 5 =

4.

5.

6.

6 8 +

= 8 4

5 0 –

= 2 3

7 1 –

= 1 5

4 6 +

= 9 3

9 0 –

= 1 7

6 4 –

= 3 8

7. Schrijf onder elke bewerking de omkeersom en reken beide bewerkingen uit.

7 8 + 1 5 = –

8 1 – 5 3 =

=

+

7 4 – 3 9 =

=

+

=

17

15

8. Vul de rekenmuurtjes in.

49 35 Abimo Uitgeverij pagina 40

19

8 Klassikale test


Naam:

x

K4

Datum:

Vermenigvuldigen

1. Zoek onder elke vermenigvuldiging de wisselsom en reken uit.

7

x

4 =

x

=

6

x

8 =

x

=

8

x

2 =

x

=

2. Reken de vermenigvuldigingen uit.

4

x

2 =

3

x

0 =

4

x

= 20

5

x

6 =

8

x

4 =

3

x

= 27

3

x

3 =

7

x

8 =

7

x

= 49

··

Delen

1. Schrijf onder elke deling de passende omkeersom, een vermenigvuldiging.

30

··

5 =

x

5 =

12

··

3 =

x

=

20

··

4 =

x

=

2. Reken de delingen uit.

64 21 20 42

·· ··

8 =

80

3 =

45

·· ··

5 =

80

7 =

36


·· ··

8 =

6

9 =

36

·· ··

10 =

10

4 =

32

Klassikale test

·· ··

3 =

·· ··

2 =

6 =

8 = ik reken weer MEE ! Deel 3: Getallen tot 100

6. Evaluatieformulier klassikale test Bereikt vaardigheids- en vorderingsniveau: + geen leerhulp nodig 0 een beetje leerhulp nodig – veel leerhulp nodig


Klassikale test

··

Delen

· Vermenigvuldigen

Optellen en aftrekken met overbrugging (+/– TE)

+– +– +– Optellen en aftrekken met overbrugging (+/– E)

Getallen vergelijken, ordenen en aanduiden

Getalbeelden en positietabel (T/E)


Naam


7. Evaluatie klassikale test

Evaluatiesleutel: + De leerling kon de opdrachten volledig en probleemloos maken: geen leerhulp nodig. 0 De leerling kon een deel van de opdrachten maken, maar was onzeker: een beetje leerhulp nodig. - De leerling kon de opdrachten niet maken: veel leerhulp nodig. Leerdoelen: K1 Getalbeelden en positietabel (T/E): Verbinden van verschillende voorstellingen van getallen type TE: streep-stip-voorstelling, Tiental-Eenheid schrijfwijze (in een positietabel van een tientallig talstelsel), samen(s)telling, getal. Getallen vergelijken, ordenen en aanduiden: 1: Bepalen van het voorgaande en volgende buurgetal en buurtiental van een getal 2: Vergelijken van twee getallen en invullen van het juiste vergelijkingsteken (< = >). K2 Optellen en aftrekken zonder overbrugging Optellingen (onder andere aanvulsommen) en aftrekkingen (onder andere afhaalsommen) berekenen. 1. T + T = (T) / T – T = (T) 2. T + E = (TE) / TE – E = (TE) 3. TE + T = (TE) / TE – T = (TE) 4. TE + TE = (TE) / TE – TE = (TE) 5. T + (E) = TE / TE + (E) = TE / TE – (E) = T / TE – (E) = TE 6. TE + (T) = TE / TE – (T) = TE / TE + (TE) = TE / TE – (TE) = TE Optellen en aftrekken met overbrugging (+/– E) Optellingen (onder andere aanvulsommen) en aftrekkingen (onder andere afhaalsommen) berekenen. 1. TE + (E) = T 2. TE + E = (TE) 3. TE – E = (T) 4. T – E = (TE) 5. TE – E = (TE) 6. TE + (E) = TE 7. TE – (E) = T 8. T – (E) = TE 9. TE – (E) = TE


Klassikale test


K3 Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- TE) Optellingen (onder andere aanvulsommen) en aftrekkingen (onder andere afhaalsommen) berekenen. 1. TE + TE = (TE) 2. T – TE = (TE) 3. TE – TE = (TE) 4. TE + (TE) = TE 5. T – (TE) = TE 6. TE – (TE) = TE 7. Omkeersommen zoeken en berekenen. 8. Rekenmuurtjes invullen. K4 Vermenigvuldigen: 1. Wisselsommen zoeken en oplossen. 2. Van vermenigvuldigingen de producten of de ontbrekende factoren invullen. Delen: 1. Delingen en de bijhorende omkeersommen (vermenigvuldigingen) zoeken en berekenen zonder visuele ondersteuning 2. Delingen berekenen


Klassikale test


Klassikale test

Delen

ja

nee

D2

D1

D2

D1

D2

D1

D2

D1

D2

D1

D2

D1

D

datum

resultaat

Resultaat van de diagnose * van

tot

Duur van de leerhulp

* + geen ondersteuning nodig 0 een beetje ondersteuning nodig – veel ondersteuning nodig

x

Vermenigvuldigen

Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- TE)

+–

·

Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- E)


+–

+–


··



Vaardigheid

Is er volgens de klassikale test leerhulp nodig?

T

T

T

T

T

T

T

datum

resultaat

Toetsresultaat Verdere maatregelen

8. Individuele rapportering

Naam: Klassikale test afgenomen op:


overzicht pictogrammen zeven rekenvaardigheden Getalbeelden en positietabel (T/E)


+– +–

Optellen en aftrekken zonder overbrugging Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- E)

+ – Optellen en aftrekken met overbrugging (+/- TE) x

Vermenigvuldigen

··

Delen

Naam:

Datum:

W5

In elke volle grijze doos zitten 10 eieren. Hoeveel eieren telt elke witte rechthoek? Verbind elke rechthoek (gevuld met grijze eierdoosjes) met het juiste getal.

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100 Abimo Uitgeverij pagina 102



Naam:

W15

Datum:

Schrijf het aantal tientalstroken en eenheidsvierkantjes in de positietabel.


T

E

T

E

T

E

T

E

T

E

T

E

T

E

T

E

T

E



Naam:

W22

Datum:

Schrijf eerst het aantal tientalstroken en eenheidsvierkantjes in de positietabel. Teken daarnaast dezelfde hoeveelheid met strepen en stippen zoals Vlekje doet. Vul dan daaronder het getal in.

Voor elk tiental teken ik een streep, voor elke eenheid een stip. T

E

T

E

T

E

T

E

T

E


53



Naam:

D1

Datum:

1. Schrijf de juiste getallen van de getallenas in de vlaggetjes.

0

100

2. Waar liggen de getallen ongeveer op de getallenas? Teken een streepje op de juiste plaats.

50

60

25

8

0

100

3. Zoek het voorgaande en volgende buurgetal en buurtiental. voorgaande buurtiental

voorgaande buurgetal

getal

volgende buurgetal

volgende buurtiental

34 87 23 32 88 12 66 Abimo Uitgeverij pagina 142



Naam:

D2

Datum:

1. Vul in elk onderdeel van het honderdveld de ontbrekende getallen in.

60

11 90

24

21

34

78

56

2. Schrijf het juiste vergelijkingsteken (< = >) of een passend getal.

15

36

94

48

26

13

45

45

48

67

14

24

74

64

43

34

70

>

>

48

16

< 100

11