"SBLEKCIJA I SEMENARSWO" I'LANT BREEDING AND SEED PRODUCTION, VOL. X, NO. 1-4 (2004), STR. 43-50, NOVl SAD
UDK
NACIN NASLEDIVANJA VISINE BILJKE I PRECNIKA GLAVE KOD SUNCOKRETA (Heliantbusunnuus L) I1LADNI NADA., SKORICD., KRALJEV~C-BALALIC MARIJA'
IZVOU; Za stvaranje novih SC-hibrfda suncokreta sa izrnenjenim modelotn biljke i visokinz genetskim potacijulom zu prinos semenu i sadSuj ulja veoma je v a h o ispitati kombinacionesposobnosfi inbred linija. Uciljuprakenjanatina nasledivanja i kornbinacionih sposobnosti visine biljke ipretnika glave suncokreta u F, i F2generaciji izwSenu su dialelna ukr.Ctanja, iskljutujuki reciproEna, sa Jest diuergentnih inbred linija sumokreta. Uohijene su signifikantne razlike u srednjim wednostima m ispitivana suojstva. Najzastupljniji naCin nasledivanja visine biQke u Fl i Fzgeneraciji bilaje super dmninacija, a javila se i parcijalna dominacija i dmninacija roditelja sa v i h m srednjom vrednosti. Pretnik glave se nasledivao dominanacijom i superdominacijotn roditelja sa vekom srednjom vrednostiu F I iF2 generaciji. IzraEunatesu uisokoznatajne vrednosti OKSiPKSza visinu biljke i pretnik glave. Pronadaa je linija NS-NDF su negativnim vrednostima OKS, aali dobur opSti kombinator za skrakenje visine biljke i snzanjenjepreEnika glave suncokreta.
KQutne re&: suncokret, visina biljke,pretnikglave, natin nasledivanja, OOlr i PKS WOD: Suncokret je u mnogim zemljama u svetu kao i u Srbiji i Crnoj Gori osnovna biljka za proizvodnju jestivog ulja. U naBoj zemiji od ukupno proizvedenog jestivog ulja 85% je iz semena suncokreta (SkoriC, 1997). Jedan o d glavnih pravaca u oplemenjivanju suncokreta kako u svetu tako i kod nas je stvaranje hibrida suncokreta visokog genetskog potencijala za prinos semena, odredene arhitekture bilike, tolerantnih na bolesti i sposobnih da s; prilagode promenjivim uslovima spoljne sredine reona za koji se stvaraju. Visina biljke, velifina, forma i poloi.aj glave na stablu, broj listova, njihova velifina, trajanje i raspored na biljci imaju v a h u ulogu u ciefinisanju optimalne arhitekture hibrida suncokreta (SkoriC, 1975, 1989, 2002). Velik uticaj na prinos semena p o biljci kod F, hibrida imaju visina biljke i prefnik glave (Petakov, 1994). Optimalna srednja visina hibrida suncokreta iznosi 160-180 cm (Shabana, 1974, Sko-
riC, 1975). Stvaranje hibrida suncokreta izmenjene visine biljke 120-150cm dovelo bi d o vete otpornosti na poleganje i lakieg kultiviranja i berbe (Scheneiter, 1988). Semi dwarf (SD) hibridi fija je visina 120-150 cm su mnogo tolerantniji na veCi broj biljaka p o hektaru u odnosu na standardne (SH) kako navode Scheneiter (1988), StanojeviC (1989), Suzer and Ataklsi (1993). Jedan od novijih pravaca oplemenjivanja suncokreta je poveCanje ietvenog indeksa i poveCanje otpornosti na poleganje smanjenjem visine biljke (MarinkoviC i Dozet, 1997). Jedna od komponenti prinosa suncokreta koja direkno utife na izmenu modela hibrida je velifina glave koja s e izraiava njenim pretnikom (cm). Glava suncokreta treba da je srednje velif ine, prefnlka 20-25cm, tanka i sa fvrstim epidermisom (Skori~,1980). PoveCanje velifine gave iznad optimalne vrednosti dovodi d o smanjenja prinosa jmgra (glglavi), poveCanja procenta Ijuske, povefanja praznih semena i smanjenja sadriaja ulja u
Originalni naufni rad (Original scientific paper) ' M r NADA HLADNI e-mail
[email protected], akademik DRAGAN SKORIC e-mail
[email protected], NauEnl Institut za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad; Prof. dr MARIJA K R A L J E V I ~ - B A I ~
[email protected], ~E-~~~~ PoIjoprivredni fakultet, Departman za ratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad
semenu (SkoriC. 1989). Na vclitinu glave pored genetskih utifu faktori spoljne sredine (vlahost, plorlnost i broj biljaka p o jetlinici povriine) i dufina vegetacije (Marinkovit i sar, 2003). Pozitivnu i signifikantnu korelaciju izmedu visine biljke i prcfnika glave s~prinosom semena u svojim istraiivanjinla ustanovio je velik broj autora (SkoriC, 1975., Ivanov, 1980., MarinkoviC, 1992., Suzer i Atakisi, 1993., Petakov, 1994.. Punia and Gill, 1994, Hladni i sar 2001). Znafajan direktan uticaj visine biljkc na prinos semena konstatuju Green (1980), MarinkoviC (1992) i Hladni e t al. (2004), pretnika glave Alba et al. (1979), Giraraj et al. (1979) i MarinkoviC (1987). Indirektan efekat visine biljke i pmfnika glave na prinos semena ustanovili su Ahmad et al. (1991). Cilj istraiivanja u ovom radu je bio da se ispita nafin nasledivanja i kombinacione sposobnosti za visinu biljke i prefnik glave u Fl i F2 generaciji suncokreta.
Materijal i metod rada
U cilju utvrdivanja naeina nasledivanja i kombinacionih sposobnosti visine biljke i prctnika glave suncokreta, u F I i F2 generaciji uradena su dialelna ukrgtanja, iskljutujuti reciprotna, sa Lest divergentnih inbred linija suncokreta (OCMS,, NS-204B, NS-22B, NS-BD, NS-NDF, NS-K) koje su stvorene u Nautnom institutu za ratarstvo i povrtarstvo Novi Sad, pod rukovodstvom akademika Dragana Skorifa. U staklari su imedena dialelna ukrLtanja, i s k l j u f u j u ~ ireciprotna i F1 generacija je pugtena u samooplodnju da bi se proizvela Fz generacija. Kod biljaka koje su sluiile kao majke vriena je r u h a emaskulacija u ranim jutarnjim fasovima pre otvaranja antera.
Ogled je postavljen p o slutajnom blok sistemu u tri ponavljanja na eksperimentalnom polju Naufnog instituta za ratarstvo i povrtarsvo na Rimskim Sanhvima. U ogled je bilo ukljufeno 6 inbred linija, 1 5 FI i 1 5 F2 hibrida. Setva linija i hibrida obavljena je rufno u optinialnorn roku, na dobro pripremljenom zemljiJtu. Osnovnu parcelu su tinila 4 reda kod linija i FI hibrida, a 15 redova kod Fz hibrida. Broj biljaka u redu je bio 10, razmak izmedu redova 80cm, a rastojanje izmedu biljaka u redu 30cni. U fazi fizioloSke zrelosti na polju mereni su visina biljke i prefnik glave (cni). Biljke za analizu su uzlmane iz sredignjih redova bez rubnih biljaka. Roditeljske linije i hibridi F1 generacije po 5 biljaka po ponavljanju, a za F, generaciju 30 biljaka po ponavljanju. Za ocenjivanje nafina nasledivanja kvantitativnih svojstava primenjen je test signiIlkantnosti srednjh vrednosti F l i F2 gcneracija u odnosu na roditeljski prosek (BorojeviC, 1965). Radl dobijanja potpunije informacije o komponentama genetske varijanse i efektu gena za izueavana svojstava, primenjena je analiza dialelnih ukdtanja za kombinacione sposobnosti. Analiza je radena p o Griffing (1956) metod 2 model I.
Rezultati i diskusija Za stvaranje novih SC hibrida suncokreta sa izmenjenim modelorn biljke i visokim genetskim potencljalom za prinos semena i sadriaj ulja, od velikog je znafaja stvaranje inbred linija koje poseduju visoke vrednosti kombinacionih sposobnosti za visinu biljkc i prefnik glave.
Tab. I . Srednje wednosti (m)i naNn nasledivanja visine higke sztncokreta Tab. I . Mean values and inheritance ofplant heigh in sunflotuer Roditelji Parents
OCMSl
NS-204B
NS-22B
NS-BD
NS-NDI:
NS-K 131.4l'
OCMSI
87.6
141.6~
133.8"
110.2''
101.6~
NS-204B
137.7''
114.0
131.8''
129.4''
1 12.8P"+
NS-22B
114.6"
115.2~
102.4"+
135.8~
NS-BD
107.1''
88.4''
129.9'~+
NS-NDF NS-K
I
I
96.yh 12O.Gd+
120.4~
I 1
11 1.2"+ 91.5pd+ 133.3''
2%8
I 1
94.6"+ 79.6pt1+ 126.6'"
44%
I 1
8H.lh 127.9'l+
I
I 1
138.8~
1
9
1
"
120.0Pci+
127.4
*I;znaddijagonale su srednje vrednosti PI generacije, a ispod dijagonale su srednjevrednosti F2generacije *PI means are above the diagonal and F2 means below the diagonal
d o k s e pozitivan heterozis pojavio kod jedanaest hibridnlh kombinacija. Kod F2 generacije ispoljila s e parcijalna dominacija roditelja sa vigom srednjom vrednosti kod Cetiri kombinacije, a pozitivan heterozis se zadriao kod sedam kombinacija (Tab.1). Najzastupljeniji natin nasledivanja visine biljke u FI i F7 generaciji je bio dominacija i superdominacija roditelja vise srednje-vrednosti, sto je u saglasnosti sarezultatima SkoriC (1775), MarinkoviC (1981) i S e C e r o v - ~ i ~ e r (1994), dok se po Velkov (1970) u F, generaciji ispoljila superdominacija. Kod ukrgtanja kulturnih i divljih formi suncokreta zapdiena je parcijalna dominacija i dominacija divljih formi suncokreta kako saopStavaju Dozet (1970), AtlagiC (1771), Gangappa e t al. (1797).
NajniZa srednja vrednost za visinu biljke konstantovana je kod inbred linije NS-NDF (54.0cm), a najvisa kod inbred linije NS-K (127.4cm). Najniiu srednju vrednost u PI generaciji imao jc hibrid NS-BDxNS-NDF (88.4crn), a najvih hibrid OCMS,xNS-204B (141.6cm). U F2 generaciji doglo je d o smanjenja srednjih vrednosti u odnosu na F, generaciju. Najniiu visinu biljaka je imala kombinacija NS-22BxNS-NDF (77.6cm), a najv i h kombinacija OCMSlxNS-204B (137.7 cm), tab 1. U F1 generaciji visina biljke se nasledivala parcljalnom dominacijom roditelja vi3e s r e d n j e vrednosti kod dve kombinacije (NS-NDFxNS-K, NS-204BxNS-NDF), dominacijom roditelja viSe srednje vrednosti kod dve kombinacije (NS-22BxNS-NDF, NS-BDxNS-K),
Tub. 2. Srednje vrednosti (cm) i nutin nuslediuanjapretniku glaue suncokreta Tub. 2. Mean valzres (m) and inheritance of head diameter in sunflower Roditelji Parents
OCMS,
NS-RD NS-NDF
23.8l' 21.5"' 21.5~'+
NS-K
NS-2046
NS-22B
NS-BD
NS-NDF
NS-K
20.8"+ 20.0d+ 20.7"+
20.5d' 18.2"' 20.0h
20.7 21.4d+ 21.7"+
22.3h
22.5'1 20.8"
l63 20.2h
*Iznad dijagonale su srednje vrednosti FI genencije, a ispod dijagonalesu srednje vrednosti F2generacije *FI means are above the diagonal and F2 means below the diagonal OKSPKS u obe generacije pokmuje da je veCi u d e o aditivne o d neaditivne komponente genetske varijanse (Tab.3).
Varijanse kornbinacionih sposobnosti su visoko signifikantne u obe generacije (FI i Fz), Ito znati da je visina biljaka uslovljena genima sa aditivnim i neaditivnim efektom. Odnos
Tab. 3. ANOVA ru kornbinucione sposobnosti uisfne biuke iprehika glave suncokreta Tab. 3. ANOVA for conzbining abilitiesforplant height and head diameter in sunflower
I/
Inwri variacije Sources of variation
Genencija Generation
I
Sredina kvadrata
OKS (GCA)
5
PKS (SCA)
15 40
E
OKSPKS OKS (GCA) PKS (SCA) E
FI
5
F2
15
40
OKSPKS
*,** Signifikantno na nivo od 0.05 i 0.01
MS
Stepenrde visina bilike plant heikht 1261.90** 237.94** 0.01 5.30 1306.45** 130.63** 0.01 10.00
1
oretnik dave
6ead dia;&ter
7.80** 3.02** 0.01 2.35 7.45** 1.79** 0.02 4.16
*,** Significant at 0.05 and 0.01 probablity level, respectively 45
Prema rezultatima ovih istraiivanja nasledivanje visine biljke suncokreta kontroliSe aditivno delovanje gena St0 je u saglasnosti sa rezultatima Rao i Singh (1977), Cecconi et al. (1987)P Bhatet ale (2000), %ekaretal. (2000), Ashok e t al. (2000). Medutim Putt (1965), Velkov (1970), MarinkoviC (1981), Petakov (2000), ~ ~ ket ~ (1994), $kori6 et (2000), Hladni ct al. (2004) konstatovali su veCi znafaj neaditivne komponente, a Kovafik i Skaloud (1990), 'Iyagi (1988) i Gangappa ct
al. (1997) podjcdnak z n a h j obe komponcntc u nasledivanju ovog svojswa, ~ ~,,rednosti ~opgtih kombinacionih l i sposobnosti visine biljke, zapaia se da su pozitivnu znafajnu pokazale dvc W e NS-204B i NS-K, a negativnu znafajnu vwdnost i ~ tiniia ~ NS-NDF ~ iu obe ~ generacijc (FI i F2) Pozitivnu znafajnu vrednost u PI generaciji ispoljila je linija NS-22B, a u Fz generacji NS-204B (Tab.4).
Tab. $. Pmcew OK3 visine biljke iprehzika gfave szrncokreta Tab. 4. GCA z)aluesforplant height and head diameter in sunflower
*,** Signinkantno na nivo od 0.05 i 0.01 *,** Significant at 0.05 and 0.01 probablity level, respectively Visoku pozitivnu vrednost posebnih kombinacionih sposobnosti u F, i F2 generaciji za visinu biljke ispoljilo je devet kombinacija. Visoko znafajnu vrednost PKS ispoljila je kombinacijaukrhanja OCMS,xNS-204B. Da linije sa dobrim OKs za visinu biljke daju superiorno potomstvo u F, generaciji powrdilo se i u ovom radu kod kornbinacija NS-204BxNS-22B i NS-22BxNS-K je u saglasnosti sa istraiivanjima JoksimoviC (1992) i MarinkoviC (1993), tab. 5. Visoko znafajnu pozitivnu vrednost za visinu biljke u F, generaciji ima kombinacija NS-BDxNS-NDF, a to je ukrgtanje linija sa negativnim signifikantnim vrednostima OKs, Sto je u saglasnosti sa Sin& (1986) i Marinkovif (1993) koji su saopStili da i inbred linije sa l o h n OKs daju superiorno potomstvo. lzmedu srednjih vrednosti linija i hibrida postojale su znafajne razlike u prefniku glave suncokreta. Najmanji prefnik glave imala je linija NS-NDF (16.3cm), a najveti linija OCMSl (21.2cm). Najniia srednja vrednost utvrdena je u F1 i F2 generaciji kod kombinacije NS-22BxNS-NDF (19.4cm, 18.2cm), a
najviSa kod ukrgtanja OCMSlxNS-BD (24.lcm, 23.8cm), tab.2. U F, generaciji prefnik glave se nasledivao dominacijom roditelja sa veCorn srednjom vrednosti kod fetiri kombinacije, dok se kod jedanaest kombinacija ispoljio pozitivan hcterozis. Kod F2 generacije u jedanaest ukrStanja ispoljila se dominacija roditelja veCc srednje vrednosti, a pozitivni heterozis se zad d a o kod sledeCih ukrStanja OCMSlxNS-204B, NS-22BxNS-K. NS-NDFxNS-K ('l'ab.2). Prefnik glave se u obe generacije (F, i Fz) nasledivao dominancijom i superdominacijom roditelja veCe srednje vrednosti 9to je u saglasnosti sa rezultatima Morozov (1947), Schuster (1964), KovaCik i Skaloud (1971), Stojanova e t al. (1971) i MarinkoviC (1984). Izrafunate vrednosti prefnika glave u analizi varijanse dialelnih ukrStanja pokazuju da postoje znafajne razlike u obe ispitlvnc generacije (PI i F,) za OKs i PKS. Geni sa aditivnim efektorn imaju predominantnu ulogu u nasledivanju prefnika glave Sto pokazuje o d n o s OKSPKS koji je veCi o d jedinice, Sto je u saglasnosti sa rezultatima
~
generacije, tc s e smatra najlolijim opgtim kombinatorom za pref nik drive (Tab.4). Signifikantno znafajnu pozitivnu vrednost posebnih kombinacionih (PKS) sposobnosti u F1 i Fa generaciji ispoljilo je jedanaest hibridnih kombinacija za prctnik glave suncokreta. Visoko znatajnu pozitivnu vrednost ima kombinacija NS-BDxNS-NDF, a to je ukrstanje linije sa dobrim OKS i linije sa lolim OKS (Tab.5). To je u saglasnosti sa istrdivanjima KraljeviC-BalaliC (1975) na plenici, Skorit (1975), Marinkovit (1984) na suncokretu koji su saopltili da su ukrltanja sa dobrim PKS ukljufivala jednog roditelja sa visokim vrednostima i jednog roditelja sa niskim vrednostima OKs.
IJutt (1965), KovaCik i Skaloud (1972), Rao i Singh ( 1 9 7 7 , Sindagi e t al. (1979), Dua ct al. (1985), Cecconi et al, (1987), 3)ragi (1988), MarinkoviC i Skorit (1990), El-Hity(1992), u suprotnosti sa istragivanjima Kovafik i Skaloud (1971), Volf i Dumanteva (1977), MarinkoviC (1984), SeCerov-~iler(1992), Kurnar (1998), JoksimoviC e t al. (2000) i I lladni et al. (2003, 2004). Na osnovu analize opltih kornbinacionih sposol~nnosti(OKS) za inbred linije koje su ufestvovale u ukrltanjima zapata s e d a su pozitivnu znatajnu vrednost OKS u F, i F2 gcneraciji ispoljile dve linije OCMSl i NS-BD, t e se one smatraju najboljim konlbinatorima za prrfnik glave. Linija NS-NDF ispoljila je znatajnu negativnu vrednost OKS u obe
Tub. 5. Promnu PKS visine biljke ipretnika glave suncokreta Tab. 5. SCA r~afrtos forpfant height and head diameter in sun/lotuor
I
Kombinacija ukdtanja Cross combination OCMS1xNS-22B OCMS'xNS-BD OCMS ,xNS-NDF OCMS~XNS-K
NS-NDFxNS-K
SE (gi)
LSD
5% 1%
I -
PreEnlk glaw Head diameter
Visina biljke Plant height
I
F.
F.
17.61** 3.67** 8.47** 3.75**
7.02'. 5.14** 10.17** -0.99
1.02** 0.92** 1.07** 0.4 1
0.72** 1.15** 0.74** 0.15
12.20** 0.05 0.17 0.23
1l.83** 0.05 0.18 0.24
1.49' 0.13 0.45 0.60
1.49** 0.1'2 0.37 0.49
:',** Signiilhntno na nivo od 0.05 i 0.01
F..
*,** Significant at 0.05 and 0.01 probablity Ie\wl, respectively
IJkoliko s e u oplemenjivanju 5eli iCi na izmenu rnodela hibrida suncokreta odnosno na s~nanjenjevisine biljke i prefnika glave, favorizovaee se linije sa signifikantnim negalivnifn OKs zavisinu biljke i prefnik glave kao l t o je linija NS-NDF, a ukoliko se ieli smanjiti visina biljke, a zadriati pretnik glave koristite se linija NS-BD.
Zakljuf ak U 6x6 dialelnom ukrltaniu, iskljufujuei reciprotna, ispitivan je natin nasledivanja, i kombinacione sposobnosti visine biljke i pretnika glave nekih samooplodnih linija suncokreta F1 i F2 generaciji. Izmedu ispitivanih genotipova dobijene su znafajne razlike za oba ispitivana svojstva.
Najnih srednju vrednost visine biljke imala jc linija NS-NDF (54.0cm), a najvih linija NS-K (l27.4cm). Najnlanji pref nik g a v e i~nalaje linija NS-NDF (16.3cm), a najveCi linija OCMSl (21.2cm). Najzastupljeniji nafin nasledivanja visine biljke u F1 i F2 generaciji bila je superdominacija, a kod nekih hibrida javila s e parcijalna dominacija i dominacija. PreEnik
glave se nasledivao dominantno i superdominantno u F1 i F2 generaciji. lzratunate su visoko znarajne vrednosti OKs i PKS za visinu biljkc i prefnik glave. Pronadena je linija (NS-NDF) sa negativnim vrednostima OKS, ali dobar opsti kombinator za s k r a k n j e visine biljke i smanjenje pretnika glave suncokreta.
LITERATURA AHMAD A,, RANA M.A., SIDIAQUI S.U.H. (1991): Sunflower seed yield as influenced by some agronomic and seed characters. Euphytica, 56, 137-142. ALBA E., BENVENUTI A., TUBEROSA R., VANOZZI G. 0. ( 1979): A path coefficient analysis of some yield components in sunflower. Helia, 2, 25-29. ATLAGICJ. (1991): Inheritance of some quantitative characters In FI interspeciflc sunflower hybrids. Uljarstvo, 28, 39-45. ASHOK S., MOHAMED SHERIFF N., NARAYANAN S. L. (2000): Combining abilitystudies in sunflower (Helianthus a n n u u s L.). Crop Research (Hisar), 20, (3), 457-462. BHAT J. S.; GIRIRAJ K.; SINGH R. D. (2000): Analysis of combining ability in sunflower. New Botanist, 27 (1/4), 37-43. BOROJEVLCS. (1965): Nafin nasledivanja i heritabilnost kvantitativnih svojstava u ukrstanjima w n i h sorti plenice. Savremena polj., 7-8, 587-606. CECCONI F., PUGLIESI C.,BARONCELLI S., ROCCA M. (1987): Genetic analysis for some agronomical characters of a sunflower (Helianthusannuus L) diallel cross. Helia, 10, 21-27. DOZET B. (1990): Nafin nasledivanja nekih osobina u F1 generaciji interspecijes hibrid a suncokreta. Arhiv za polj. nauke, 51, 361-369. DUAPR., YADOVA PIT. (1985): Genetics ofyield and its components in sunflower (Helianthus a n n u u s L.). Proc. of I l l h Int. Sunfl. Conf., 627-632, Mar d e Plata Argentina. EL-HITY M.A. (1992): Genetical analysis of some agronomic characters in sunflower (Helianthus a n n u u s L.). Proc. of 13IhInter. Sunf. Conf., 1118-1128, Pisa, Italy GANGAPPA E., CHANNAKRISHNAIAH K.N., HARINI M.S., RAMESH S. (1997): Studies of combining ability in sunflower (Helianthus a n n u u s L.). Helia, 20, 73-84.
GIRARAJ K., MDYASHANKART S., VENKATARAM M. N., SEETHARAM S. (1979): Path coefficient analysis of seed yield in sunflower. The Sunflower Newsletter, 3, 10-12. GREEN YE.(1980): Coorelation and path coefficient analysis of the components of yield in sunflower cultivars (Helianthus annuus L.). Proc. of 9Ih Inter. Sunfl. Conf., 3, 10-12 Tooremolinos, Spain. GRIFFING B.A. (1956): A generallshed treatment of the use of diallel cross in quantitative inheritance. Heredity, 10, 31-50. HLADNI N., SKORICD., KRALJEVIC-BALALIC M. (2001): Meduzavisnost prinosa i komponenti prinosa kod suncokreta. Zbornik radova sa 1. Medunarodnog Simpozijuma Hranau 2 1. veku, 162-167,Subotica, Sr1,ijai Crna gora. HLADNI N., SKORIC D., KRALJEMC-BALALIC M. (2003): Komponente fenotipske varijabilnosti za pretnik glave suncokreta (Helianthus a n n u u s L.). Zbornik apstrkta drugog simpozijumaza oplemenjivanje oganizama, 20, VrnjafkaBanja, Srbijai Crnagora HLADNI N., SKORICD., KRALJEVIC-BALALIC M., NANOVIC M., SAKACz., JOVANOMCD. (2004): Correlation of yield components and seed yield per plant in sunflower (Helianthus annuus). Proc. of 1611' Inter. Sunf. Conf., Vol I1 , p. 491-496, Fargo, North Dakota, USA HLADNI N., SKORIC D., KRALJEVIC-BALALIC M., JOCIC S. (2004): Line x tester analysis for plant height and head diameter in sunflower (Helianthus annuus). Proc. of 16Ih Inter. Sunf. Conf., Vol I1 , p. 497-502, Fargo, North Dakota, USA. lVANOV F!, STOYANOVA Y. (1980): Studies o n the genotypic and phenotypic varijabiliti and some correlations in sunflower (Helianthus anizuus L.). Proc, of 9Ih Inter. Sunfl. Conf., 336-342, Tooremolinos-Spain. JOKSIMOWCJ. (1992): Ocena kombinirajueih sposobnosti kod nekih inbred linija sun-
cokreta. Doktorska disertacija, Univenitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet. JOKSIMOMC J., ATLAGIC J., S K O R I ~D. (2000): Gene effect and combining ability for plant stature and harvestindex in sunflower. Proc. of 15Ih Inter. Sunf. Conf., 47-52, Touluse, France. KOVACIKA., !%ALOUDX (1971): Sunflower genetics and its application in sunflower selection. Genetica a Slechteni, 7, 59-66, Praha. KOVACIKA., SKALOUD \! (1972): Combining ability and prediction of heterosis in sunflower (Helianthusannuus L). Sci. Agriculture Bohemoslovaca, XX, 4, 263-273. KOVACIKA.,SKALOUD X (1990): Results of inheritance evaluation of agronomically irnportant traits in sunflower. Helia, (13), 41-46. KRALJEMC-BALALI~ M. (1975): Nasledivanje lime powsine kod nekih genotipova vulgare pienice. Savremena polj., XXIII, (5-6), 19-31. KUMAR A.A., GANESH M.. JANILA I! (1998): Combining ability analysis for yield and yield contributing characters in sunflower (Helianthus a n n u u s L). Annals ofAgr. Research, 19, 437-440. MARINKOVI~R. (1981): Nasledivanje veliBne lisne povrSine, brojalistova i visine biljaka u dialelnim ukrstanjima inbred linija suncokreta. Magistarska t e a , Univenitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet. MAR INK OW^ R. (1984): NaEin nasledivanja prinosa semena i nekih komponenti prinosa u ukrstanjima raznih inbred linija suncokreta. Doktorska disertacija, Univerzitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet. MARINKOMCR. (1987): Analiza komponenti prinosa semena suncokreta (Helianthus annuus L) koeficientom putanje I. Abstrakt, 111Kongres genetitara Jugoslavije sa medunarodnim uEeXem, 95, Ljubljana, Jugoslavija. MARINKOVIC R., SKORIC D. (1990): Nasledivanje pretnika glave i broja cvetova p o glavi u ukrstanjima raznih inbred linija suncokreta (Helianthus a n n u u s L). Uljarstvo, 27, 1-2, 22-27. MARINKOVICR. (1992): Path-coeficient analysis of some yield components of sunflower (Heiianthus a n n u u s L). Euphytica, 60, 201-205.
MARINKOWC R. (1993): Combining ability of some inbred sunflower (Helianthus annuus L) lines. Indian J. Genet., 53, 299-304. MARINKOVICR., DOZET B. (1997): Genetirka istraiivanja u svetu u funkciji oplemenjivanja. ZbornikradovaInstitutazaratarstvo i povrtarstvo, Novi Sad, 29, 569-592. MARINKOWC R., DOZET B. AND VASIC D, (2003): Oplemenjivanje suncokreta (Monografija), Skolska knjiga, Novi sad, 368str. MOROZOVVK. (1947): Selekcija podsolneEnikavSSSR. (knjiga), PiSCepromizdat,Moskva PETAKOV D. (1994): Correlation and heritability of some quantitative characters in sunflower diallel crosses. EUCARPLA-Symposium on breeding of oil and protein crops, Albena, Bulgaria, 162-164. PUNNIA M.S., GILL H.S. (1995): Correlation and path coefficient analysis for seed yield traitis in sunflower (Helianthus a n n u u s L). Plant. Breed. Abs., 65,915. PUTT E.D. (1965): Heterosis, combining ability and predicted synthetics from a diallel cross in sunflower (Helianthw a n n u u s L). Can. J. PI. Sci., 46, 59-67. RAO N.M. AND SINGH B. (1977): Inheritance of some quantitative charaters in sunflower (Hefianthus a n n u u s L). Pak. J. of Res. 2, 144-146. SCHENEITER A., CURADAR B., ZAFFDRONI G., MAID H. (1988): Agronomic evaluation of semidvarf sunflower. Proc. of 121h Inter. Sunfl. Conf.1, 406-408, Novi Sad, Ibgoslavia. SHEKAR G. C., JAYARAMEGOWDA NEHRU S. D., HAWWAMY B. H., ASHOK S. (2000): Combining ability of early maturing CMS lines and restorers in sunflower. Mysore Journal Agric. Scienc. 34, (4), 289-293. SCHUSTER W: (1964): Inzucht und Heterosis bei der Sonnenblume (Helianthus a n n u u s L).Willhem Schmitz-Verlag,Giessen, 1-135. SHABANA M.R. (1974): Genetic variability of the yield components of oil in different sunflower variaties and inbred lines. Phd. thesis, University of Novi Sad, Faculty of Agriculture. SINDAGI S.S., KULKARNI R.S., SEETHARtW A. (1979): Line x tester analysis of the combining ability in sunflower (Helianthus annuus L). The Sunfl. Newsletter, 3, 11-12. SINGH K.B.. LABANA K.S., MRK D.S. (1986): Heterosis in varietyx Inbred crosses of sunflower. Crop. Inprovement, 11,35-38.
STANOJEVICD (1986): Investigation o n effects of plant density o n quantitative properties of domestic sunflower hybrids. Fild Crop Aps., 2, 42, 1173. STOJANOVA J., IVANOV I?, GEORGIEV J. (1971): Nasledovanja na njakoj priznaci v Fl pri slanfogleda. Genetika i selekcija, Sofia, 1, 3-14. SUZER S., ATAKISI I. (1993): Yield components of sunflower hybrids of different height. Helia, 16., 35-40. S E ~ E R O V - F IV, ~ RATIAGICJ., MARINKOVIC R. (1992): Inheritance of the head diameter in ornamental sunflower. Proc. of 13lh Int. Sunf. Conf., 372-378, Pisa, Italy. SECEROV-PISERV (1994): Mode of inheritance for plant height in ornamental sunflowers. Genetika, 26, 175-181. SKORICD. (1975): Moguhost korigtenja heterozisa na bazi muSke sterilnosti kod suncokreta. Doktorska disertacija, Univeaitet u Novom Sadu, Poljoprivredni fakultet. SKORICD (1980): Desired model of hybrid and the newly developed NS-hybrids. Helia, 3, 19-24. SKORIC D, VREBALOV T, CUPINAT, TIJRKULOV J, MARINKOVICR,MASIREVICS, ATIAGICJ, T A D I ~ L,SEKLJLICR,STANOJEV~C D, K O V A C ~ M, C JANCIC\! SAKACZ (1989):
Suncokret (nionografija), Nolit, Beograd, 613str. SKORICD. (1997): Glavne proizvodne osobine novopriznatih hibrida suncokreta. 38 Savetovanje proizvodnja i prerada uljarica, Budva, 6-15. SKORICD.,JOCICS., MOLNAR 1.,(2000): General (GCA) and specific (SCA) combining abilites in sunflower. Proc. of 151h Inter. Sunf. Conf., 23-30, Touluse, France. Skorit D., MarinkoviC M., JociC:S. Jovanovii: D., Hladni N. (2002): DostignuCa i dalji pravci u oplemenjivanju suncokreta i izbor hibrida za setvu u 2002 godini, Zbornik radova Naufnog instituta za ratarsvo i povrtarstvo, Sveska 36, 147-160. ' m G I A.P (1988): Combining ability analysis for yield components and niaturyti traits in sunflower (H. annuus L.). Proc. of 12'" Inter. Sunf. Conf., 489-493 Novi Sad, h g o slavia. VELKOV N.V (1970): Nasledovane na visotinata na stblato pri slnfogleda. Genetika i selekcija, 3, 393-401, Sofia. VOLF V, D U M A N ~ E V Al? (1973): Pojavlenije geterozisa u gibridov pervogo pokolonenija podsolnehika. Geterozis kulturnih rastenij.Varna, Rez., 40.
COMBINING ABlLITYS FOR YIELD COMPONENTS IN SUNFLOWER
SUMMARY In order to develop new single-cross sunflower hybrids with an altered plant model and a high genetic potential for seed yield and oil content, it is essential to study the combining abilitys of the inbred lines. Full diallel crosses with six genetically divergent sunflower inbreds were carried out in order to study the mode of inheritance and combining ability for plant height and head diameter in the F, and F2 generations. Significant differences in the mean values for the traits concerned were observed. The most common mode of inheritance of plant height in the F1 and F2 generations was superdominance, and there were also instances of partial dominance and dominance. The mode of inheritance of head diameter in the F1 and F2 generations was dominance and superdominance. Highly significant GCA and SCA value, for plant height and head diameter were recorded. We found a line (NS-NDF) with negative GCAvalue thatwas also agood general combiner for reduced plant height and head diameter. Key words: sunflower, plant heigh, head diameter, mode of inheritance, GCA and SCA.
