ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ * دﻛﺘﺮ اﺣﻤﺪ دوﺳﺖﻣﺤﻤﺪي
** ﻋﻠﻲاﻛﺒﺮ ﺧﺎﺻﻪ
*** ﻣﻬﺪي ﻣﺤﻤﻮدي
ﭼﻜﻴﺪه در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ISIﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ در رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در ﻳـﻚ دوره دهﺳـﺎﻟﻪ )از ﺳﺎل 2000ﺗﺎ (2009ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿـﺮ از ﻧـﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﺑﻮده و ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ را ﻣـﺪارك ﻧﻤﺎﻳـﻪﺷـﺪه در ﺣـﻮزه رواﺑـﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬﺎن در ﭘﺎﻳﮕـﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ
ISI
* ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان )(
[email protected] ** ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر )(
[email protected] *** ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ،داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان )(
[email protected]
ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ1389/8/28 :
ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش1390/1/15 :
ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ،ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ،ﺷﻤﺎره دوم ،ﺑﻬﺎر ،1390ﺻﺺ .139-163
در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در ﻓﺎﺻـﻠﻪ زﻣـﺎﻧﻲ 2000-2009ﺗﻌـﺪاد 34685 ﻣﺪرك ﺑﻮده ﻛﻪ ﻓﺮﻳﺪﻣﻦ 1و اﻳﻜﻨﺒﺮي 2ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ 140و 135ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠﻤـﻲ ) 0/79درﺻﺪ( ﭘﺮﺗﻮﻟﻴﺪﺗﺮﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان در ﻋﺮﺻﺔ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ. داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي »آﻣﻮزﺷﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎد و ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻟﻨﺪن« 3ﺑﺎ 497ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤـﻲ ) 1/42درﺻﺪ(» ،داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎروارد« 4ﺑﺎ 391ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠﻤـﻲ ) 1/13درﺻـﺪ( ،و »داﻧﺸﻜﺪه ﻛﻴﻨﮓ ﻟﻨﺪن« 5ﺑﺎ 370ﻣﺪرك ) 1/07درﺻﺪ( ﻓﻌﺎلﺗﺮﻳﻦ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن در ﻋﺮﺻﺔ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ .روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤـﻲ ﻧﻴـﺰ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ از ﺳﺎل 2005ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﻮﻋﻲ رﺷﺪ در ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﺑـﻪ وﺟـﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ از ﺑﻴﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ،ﻣﺠﻠﻪ »اﻣﻮر ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ« 6ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر 8/86درﺻﺪ از ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤـﻲ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻣـﺪارك در ﺣﻮزة رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﺑﻪ ﭼﺎپرﺳﺎﻧﻴﺪه اﺳﺖ. از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ،ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﻬﻢ اﻳﺮان از ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬـﺎن در رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺗﻨﻬﺎ 15ﻣﺪرك ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﻌـﺎدل 0/043درﺻـﺪ از ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤـﻲ اﻳـﻦ رﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ .ﺳـﺮﻳﻊاﻟﻘﻠـﻢ و ﺑﺮزﮔـﺮ ﭘﺮﺗﻮﻟﻴـﺪﺗﺮﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳﺮان در اﻳﻦ ﺣﻮزه ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ .از 15ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤـﻲ اﻳـﺮان، ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
140
ﭘﻨﺞ ﻣﺪرك در ﻣﺠﻠﻪ »ﺧﻂﻣﺸﻲ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ« 7ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ. در ﻧﻬﺎﻳﺖ ،ﻣﻘﺎﻟﺔ »ﭘﺎرادوﻛﺲ اﺟﻤﺎع ﻫﺴـﺘﻪ اي اﻳـﺮان« 8ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎ درﻳﺎﻓـﺖ دو اﺳﺘﻨﺎد ﭘﺮاﺳﺘﻨﺎدﺗﺮﻳﻦ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬارﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻳﺮان در ﻋﺮﺻﺔ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود.
واژهﻫــﺎي ﻛﻠﻴــﺪي :رواﺑــﻂ ﺑــﻴﻦاﻟﻤﻠــﻞ ،ﺗﻮﻟﻴــﺪ ﻋﻠﻤــﻲ ،ﻋﻠــﻢﺳــﻨﺠﻲ،ISI ، ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺳﺘﻨﺎدي ﻋﻠﻮم ،اﻳﺮان.
1. Freedman 2. Ikenberry 3. London School of Economics and Political Science 4. Harvard University 5. King's College London 6. International Affairs 7. Middle East Policy 8. The paradox of Iran`s Nuclear consensus
ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﻘﺶ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﮕﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ و ﻫﺮﭼﻪ ﻛﻤﻴـﺖ و ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان در ﻛﺸﻮري ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ آن ﻛﺸـﻮر ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻃـﻮر رﺳـﻤﻲ از ﻃﺮﻳـﻖ ﻣﺤﻤﻞﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ و ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ﻋﻠﻢ ﺟﺪﻳﺪي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد. اﻣﺮوزه ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ اﻫﻤﻴﺖ داﻧﺶ در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﻲ ،ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺔ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ داﻧﺶ و ﻋﻮاﻣﻞ ،ﻣﻮاﻧﻊ و ﭼﺎﻟﺶﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺧﺘﻲ آن ﺑﻴﺶ از ﭘـﻴﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد (1).در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ واژه ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ در ادﺑﻴﺎت ﻛﺸﻮر ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋهاي ﭘﻴﺪا ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰان اﻣﻮر ﻋﻠﻤﻲ و ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻛﺸﻮر را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﻛـﺮده و در ﺟـﺎيﺟـﺎي ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻋﻠﻤﻲ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺳﻨﺪ ﭼﺸﻢاﻧـﺪاز و اﻓـﻖﻫـﺎي آرﻣـﺎﻧﻲ ﻛﺸـﻮر، ارﺗﻘﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ و اﺣﺮاز ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻧﺨﺴﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺪفﮔﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ.
)(2
ﺳﻨﺠﺶ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﻠﻢ واﻗﻌﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ و ﺣـﺎل در ﺳـﻄﺢ ﺟﻬـﺎن ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻫﻤﻮاره ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺳـﻼﻣﺖ و رﻓـﺎه ﺳﺎﻛﻨﺎن زﻣﻴﻦ ﻛﻤﻚ ﻛﻨـﺪ .ﺑـﺮ اﻳـﻦ اﺳـﺎس ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ ﻣﻬـﻢﺗـﺮﻳﻦ اﻓـﺮاد ،ﻣﺆﺳﺴـﻪﻫـﺎ، داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪات و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ راﻫﮕﺸـﺎ و زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ،ﻫﻤﻜﺎري ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋـﺎت در زﻣﻴﻨـﻪﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ.
)(3
اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ و ﻧﻘـﺶ آن در ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﭘﺎﻳـﺪار ﻣﻮﺟـﺐ ﺷـﺪه ﺗـﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ـ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ ،در ﭼﻨـﺪ
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
ﻛﺮده و ﻧﻬﻀﺖ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠـﻢ و ﺟﻨـﺒﺶ ﻧـﺮماﻓـﺰاري اذﻫـﺎن ﺗﻤـﺎم ﺳﻴﺎﺳـﺖﮔـﺬاران و
141
دﻫﺔ اﺧﻴﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ .اﻳﺠﺎد رﺷﺘﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ« در دﻫﻪ ﻫﻔﺘﺎد ﻣﻴﻼدي ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺖ.
)(4
ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺘﻌﺪدي از اﺻﻄﻼح ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ؛ واژهﻧﺎﻣـﻪ ﺗﺎﻣﭙﺴـﻮن ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻤﻲ رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس آﺛﺎر ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه و رواﺑـﻂ ﻋﻠﻤـﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ .اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺷـﺎﻣﻞ ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ اﻓـﺮاد و ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ،ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻮاﺣﻲ ﻧﻮﻇﻬﻮر ﭘﮋوﻫﺸﻲ ،ﺑﺮرﺳﻲ روﻧﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ رﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻳﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﺟﻐﺮاﻓﻴـﺎﻳﻲ و ﺳـﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ.
)(5
وﻳﻠﻲ ﺗﺎﻧﺎﺳﻜﻮﻳﭻ ﻧﻴﺰ ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ را رﺷﺘﻪاي ﻋﻠﻤﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎي رﻳﺎﺿﻲ )از ﻗﺒﻴـﻞ آﻣـﺎر و ﺗﺤﻠﻴـﻞ دادهﻫـﺎ( ﺗﺤﻠﻴـﻞ و ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻏﻠﺐ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪاول و ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ؛ ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛـﺎر اﺻـﻠﻲ ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ» :ﭼﻪ ﻛﺴﻲ ،ﻛﺠﺎ ،ﭼﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ؟«.
)(6
ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﻲرود و دادهﻫﺎﻳﻲ درﺑﺎره ﺗﻌـﺪاد ﻣﺠﻠـﻪﻫـﺎ ،ﻣﻘﺎﻟـﻪﻫـﺎ ،اﺳـﺘﻨﺎدﻫﺎ ،ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان ،داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎ و ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد .دادهﻫﺎي ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺗـﻮان آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺳـﺎل، ﻛﺸﻮر ،رﺷﺘﻪ ،و ﻏﻴﺮه ﺑﻪ دﺳـﺖ آورد ،ﺑـﻪ ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪرﻳـﺰي و ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
142
ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري در اﻣﺮ ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.
)(7
اﻧﺘﺸﺎر ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﺣﺪود 35ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﻋﻠـﻢﺳـﻨﺠﻲ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣﻲرود ،اﻣﺎ از ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﻋـﺎﻟﻲ ﺑـﺮاي ارزﻳـﺎﺑﻲ ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﻲﺷـﻮد (8).در ﻋﺮﺻـﺔ ﻋﻠـﻢﺳـﻨﺠﻲ ﻧـﺎم اﻓـﺮادي ﻧﻈﻴـﺮ ﭘـﺮاﻳﺲ 1و ﻧﺎﻟﻴﻤﻮف 2ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه زﻳﺮا اﺻﻄﻼح ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﻟﻴﻤﻮف در زﺑﺎن زﺑﺎن روﺳﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ ،و ﭘﺮاﻳﺲ را ﻧﻴﺰ »ﭘﺪر ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ« ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ (9).ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺰاري ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه دوﻟﺖﻫـﺎ در ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻋﻠﻢ و ﺳﻨﺠﺶ ﺗﻮان ﻋﻠﻤﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود.
)(10
در دﻫﻪ اﺧﻴﺮ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان زﻳﺎدي از ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎي ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ آﻣـﺎري اﻛﺜـﺮ اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎ را ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـﻲ 1. Price 2. Nalimov
ﻧﻤﺎﻳﻪﺷﺪه در ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ .اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻬﺮهﮔﻴـﺮي از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﻛﻤﻴﺖ اﻧﺘﺸﺎر ﻫﻤﻮاره ﻣـﻮرد ﻧﻘـﺪه ﺑـﻮد اﻣـﺎ اﻳـﻦ ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻚ و ﻣﻌﻴﺎري ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ اﻋﺘﺒﺎر ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺤﻘﻘـﺎن ،ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎ، ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﻏﻴﺮه در ﺳﻄﺢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺷـﺎﺧﺺﻫـﺎﻳﻲ در ﻧﻘﺸـﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﻮرد ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ.
)(11
ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ» ،از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﺑﺮاي ارزﻳـﺎﺑﻲ وﺿـﻌﻴﺖ ﻳـﻚ رﺷـﺘﻪ ﻳـﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻌﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد« (12).اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬـﺎن در رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ را در ﻳـﻚ دوره دهﺳـﺎﻟﻪ )از ﺳـﺎل 2000ﺗـﺎ (2009ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار داده و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ را از وﺿﻌﻴﺖ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤﻲ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اراﺋﻪ دﻫﺪ. ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺮﺳﻲ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در 1919در داﻧﺸﮕﺎه اﺑﺮﺳﺖ وﻳﺖ وﻳﻠﺰ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺷﺪ .رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺣﻮزهاي ﻣﻴﺎنرﺷﺘﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﻼل دو ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ در داﻧﺸﮕﺎه ﻏﺮب ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻛﺮد اﻣﺎ ﭘـﺲ از ﺗﺤـﻮﻻت ﻋﻈـﻴﻢ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ دوم و دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر در ﻋﺮﺻﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ،اﻳـﻦ رﺷـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ و ﺑـﻪﺳـﺮﻋﺖ ﮔﺴـﺘﺮش ﻳﺎﻓـﺖ .اﻣـﺮوزه ﺑﺴـﻴﺎري از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪاي ،ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ،اﻗﺘﺼـﺎد ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ و ﺗﺌﻮريﻫﺎي رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ( در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ داﻳﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ .ﻻزم ﺑﻪ ذﻛـﺮ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻫﻢاﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻳـﻚ رﺷـﺘﻪ ﺧﺎص در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﺷﻮد .ﻣﻮﺿﻮع اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳـﺖ از ﺷـﻨﺎﺧﺖ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ و ﻧﻈﺎم ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ .ﺑـﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻت ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ در ﻧﻈﺎم ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻃﻲ ﺳﺎلﻫـﺎي اﺧﻴـﺮ ،اﻓـﺰاﻳﺶ ﺷـﺪﻳﺪ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ،ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺰاﻳﻨﺪة ﻣﺆﺳﺴﻪﻫﺎ و ﺳـﺎزﻣﺎنﻫـﺎي ﻏﻴﺮدوﻟﺘـﻲ ﺑـﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ و رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ،و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ روﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲﺷﺪن و ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺰاﻳﻨﺪة آن ﺑﺮ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي رواﺑﻂ ﺑﻴﻦﻛﺸﻮرﻫﺎ ،و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﺎﻫﻴـﺖ ﻣﻴـﺎن رﺷـﺘﻪاي و ﻛـﺎرﺑﺮدي رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ،اﻳﻦ رﺷﺘﻪ ﻫﻢاﻛﻨﻮن ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻤـﻲ در ﺑـﻴﻦ رﺷـﺘﻪﻫـﺎي ﻋﻠـﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎن ،ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ را )ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻲ،
143
آﻣﻮزش دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ و اﻣﻮر ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶ از ﻳـﻚ ﻗـﺮن ﺳـﺎﺑﻘﻪ دارد. در ﺳﺎل 1278ﺷﻤﺴﻲ »ﻣﺪرﺳﻪ ﻋﻠـﻮم ﺳﻴﺎﺳـﻲ« ﺑـﺎ ﻫـﺪف ﺗﺮﺑﻴـﺖ رﺟـﺎل ﺳﻴﺎﺳـﻲ و ﻛﺎرﮔﺰاران ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺧـﺎرﺟﻲ ﻛﺸـﻮر در ﺗﻬـﺮان ﺗﺄﺳـﻴﺲ ﺷـﺪ .ﭘـﺲ از آن در ﺧـﻼل ﻳﻚﺻﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﺿﺮورت آﻣﻮزشﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﺣﺮﻓـﻪاي و ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫـﺎي ﻋﻠﻤﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ دﺳﺘﮕﺎه دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮر ﺑـﺮ ﻋﻬـﺪه ﻧﻬـﺎدﻫـﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽـﻮن داﻧﺸـﻜﺪه ﺣﻘﻮق و ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان و ﺳﭙﺲ ﻣﺆﺳﺴﻪ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وزارت اﻣﻮرﺧﺎرﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻌـﺪاد ﻋﻼﻗـﻪﻣﻨـﺪان ﺑـﻪ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ و اﻓﺰاﻳﺶ اﻫﻤﻴﺖ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠـﻲ و ﻟـﺰوم ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ آن ،اﻳـﻦ رﺷـﺘﻪ در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي اﻳﺮان ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻛﺮد و ﻃﻲ دﻫﻪ اﺧﻴﺮ اﻏﻠـﺐ داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎي ﻃـﺮاز اول اﻳﺮان ﻛﺮﺳﻲ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ را در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺧﻮد اﻳﺠﺎد ﻛﺮدﻧﺪ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ ،ﭘﺮﺳﺶﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: .1داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺮﺗﺮ ﺟﻬﺎن از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠـﻢ در زﻣﻴﻨـﻪ رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIﻛﺪاﻣﻨﺪ؟ .2ﻣﺆﻟﻔﺎن ﺑﺮﺗﺮ ﺟﻬﺎن در رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIﭼـﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
144
.3ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺘﺎز در زﻣﻴﻨﺔ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟ .4روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬﺎن در زﻣﻴﻨﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ .5ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي ﺑﺮﺗﺮ در زﻣﻴﻨﻪ ﭼﺎپ ﻣﺪارك رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻛﺪاﻣﻨﺪ؟ .6زﺑﺎنﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻧﮕﺎرش ﻣﺪارك در زﻣﻴﻨـﺔ رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﭼـﻪ زﺑﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ .7ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺪارك ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺪه در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻮرت اﺳﺖ؟ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ،در اﻧﺘﻬﺎي ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻴﺰ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ اﻳﺮان در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺟﻤﺎﻟﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﭘﮋوﻫﺶ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ در ﺳﺎﻟﻴﺎن اﺧﻴﺮ در ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺣـﺎﻛﻲ از آن
اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ روش ﺗﻮﺟﻪ اﻓﺮاد زﻳﺎدي را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف ﻛﺮده ،ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي از اﻳﻦ روش ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ رﺷﺪ ﻋﻠﻤﻲ ،ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻋﻠﻤﻲ ،رواﺑـﻂ ﻋﻠﻤـﻲ ،و ﺗﻮﻟﻴــﺪات ﻋﻠﻤــﻲ اﺳــﺘﻔﺎده ﻣــﻲﺷــﻮد .در اداﻣــﻪ ﺑﺮﺧــﻲ از ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎﺗﻲ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻟﺤــﺎظ روشﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ. ﻛﻴﻨﮓ) (13ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ 31ﻛﺸﻮر دﻧﻴﺎ را از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘـﺎﻻت ﭼـﺎپﺷـﺪة آﻧﻬﺎ و ﻣﻴﺰان اﺳﺘﻨﺎد اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪﻫـﺎ در ﭘﺎﻳﮕـﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ISIﻧﻤﺎﻳـﻪﻧﺎﻣـﻪ اﺳـﺘﻨﺎدي ﻋﻠـﻮم ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮد .ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ وي ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ اﻣﺮﻳﻜـﺎ اوﻟـﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪﻛﻨﻨـﺪة اﻃﻼﻋـﺎت ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ و اﻧﮕﻠﻴﺲ ،آﻟﻤﺎن ،ژاﭘﻦ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﺲ از آن در ﻣﻘﺎمﻫﺎي دوم ﺗـﺎ ﭘﻨﺠﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ .اﻳﺮان ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن در ﻣﻘﺎم ﺳﻲام واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺎن ذﻛـﺮ اﺳﺖ ،از ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ،ﺗﻨﻬﺎ اﻳﺮان و از ﺑﻴﻦ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي اﻓﺮﻳﻘـﺎﻳﻲ ،اﻓﺮﻳﻘـﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ در ﺑﻴﻦ اﻳﻦ 31ﻛﺸﻮر ﻗﺮار دارﻧﺪ. ﮔﺎرﺳﻴﺎ و ﻫﻤﻜﺎران) ،(14در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮر اﺳـﭙﺎﻧﻴﺎ در رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ و ﭘﺰﺷﻜﻲ زﻧﺎن در ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻴﻦ ﺳﺎلﻫـﺎي 1986-2002 اﻗﺪام ﻛﺮدﻧﺪ .در اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ 779ﻣـﺪرك در اﻳـﻦ دو رﺷـﺘﻪ ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ .ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻣﺠﻠﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻣﺜـﻞ اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﺑـﺎ 217ﻣﻘﺎﻟـﻪ داراي ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ .ﻛﻞ ﻣﻘﺎﻻت 1829و ﺗﻌﺪاد ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن 3998ﻧﻔـﺮ ﺑـﻮده اﺳـﺖ .در آﺧـﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ رﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـﻲ در ﻃـﻮل ﺳـﺎلﻫـﺎي ﭘـﮋوﻫﺶ در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻳﺎدﺷﺪه داراي رﺷﺪ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ. ون و ﻫﻤﻜﺎران) ،(15در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان »ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﭘﺰﺷـﻜﻲ اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻜﻲ در دوره 1991ﺗﺎ «2005ﺑﻪ اﻳـﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ رﺳـﻴﺪهاﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺗﻌـﺪاد ﻣﻘـﺎﻻت ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ دورة ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﻪ ﻗﺒﻠـﻲ اﻓـﺰاﻳﺶ ﭼﺸـﻤﮕﻴﺮي داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ .ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻣﻘﺎﻻت ) 98درﺻﺪ( ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻣﺮﻳﻜﺎ ) 57درﺻـﺪ( ﺑﻮدهاﻧﺪ .ده ﻣﺠﻠﻪ از ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ 374ﻣﺠﻠﻪ 41درﺻﺪ ﻣﻘﺎﻻت را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ .ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﻌﺪادي از اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻻت ﻧﺸﺎن داد ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻛـﻮﭼﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﻮﺋﻴﺲ ،ﻫﻠﻨـﺪ ،و ﻧﺮوژ ﺳﻬﻢ زﻳﺎدي در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻘﺎﻻت ﻋﻠﻤﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ. ﻣﺎ ،ﻧﻲ و ﻛﻮﺋﻲ) (16در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨـﻮان »رﻗﺎﺑـﺖ ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي ﻋﻠﻤـﻲ در
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
ﻣﻘﺎﻻت ﺗﺨﺼﺼﻲ و ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت در زﻣﻴﻨﻪ ﻳﺎﺋﺴﮕﻲ و ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﻫﻤﻜـﺎري ﻋﻠﻤـﻲ )(4/07
145
داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي دﻧﻴﺎ در ﺣـﻮزه ﻋﻠـﻮم ﻛـﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ« اﻗـﺪام ﺑـﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﺑﺮﺗـﺮﻳﻦ ﻛﺸـﻮرﻫﺎ و داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ در زﻣﻴﻨﺔ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤﻲ در ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ .اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ ﺑـﺮ اﺳﺎس دادهﻫﺎي ﭘﺎﻳﮕﺎه ESIدر ﻳﻚ ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻴﺶ از ده ﺳـﺎل ) (1996-2006اﻧﺠـﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻏﻠﺐ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺮاز اول در اﻳﻦ زﻣﻴﻨـﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑﻪ اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ،ﻛﺎﻧﺎدا و داﻧﻤﺎرك ﻧﻴﺰ در ردهﻫﺎي دوم ﺗـﺎ ﭼﻬـﺎرم ﺟﺎي دارﻧﺪ .داﻧﺸﮕﺎه اﺳﺘﺎﻧﻔﻮرد و ،MITﺑﺮﻛﻠﻲ ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﺣﻮزهﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ ﻋﻠـﻮم در ﺳﻄﻮح ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ ،در اﻳﻦ ﺣﻮزه در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ. در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﺑﺮ روي ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤـﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ .از ﺟﻤﻠﻪ ،اﻧﺼﺎﻓﻲ و ﻏﺮﻳﺒﻲ ) (1381ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ اﻳﺮان را در ﺳﺎل 2000ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻌﺪاد ،ﻧﻮع ،زﺑﺎن و ﻣﻮﺿـﻮع ﻣـﺪارك ﻧﻤﺎﻳـﻪﺷـﺪه در ﭘﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي
ISI
اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﺑﺎ 15ﻛﺸﻮر ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﻛﺮدﻧـﺪ .ﻧﺘـﺎﻳﺞ اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ 97/19درﺻﺪ از ﻣﺪارك ﻋﻠﻤﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺪه از اﻳﺮان در »ﻧﻤﺎﻳـﻪﻧﺎﻣـﺔ اﺳﺘﻨﺎدي ﻋﻠﻮم« 2/81 ،1درﺻﺪ در »ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﺔ اﺳﺘﻨﺎدي ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« 2ﻧﻤﺎﻳﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﻣﺪرﻛﻲ از اﻳﺮان ﺑﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه »ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﺔ اﺳـﺘﻨﺎدي ﻫﻨـﺮ و ﻋﻠـﻮم اﻧﺴـﺎﻧﻲ« 3راه ﻧﻴﺎﻓﺘـﻪ اﺳﺖ .در ﻣﺠﻤﻮع اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ 3/12درﺻﺪ از ﻛﻞ ﻣﺪارك ﻧﻤﺎﻳﻪﺷﺪه در ﺳـﻪ ﭘﺎﻳﮕـﺎه ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
146
،ISIﺳﻴﺰدﻫﻤﻴﻦ ﻛﺸﻮر ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪة اﻃﻼﻋﺎت در ﺑﻴﻦ 16ﻛﺸﻮر ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ اﺳـﺖ .از ﻣﻴﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎلﺗﻮﺳﻌﺔ ﺗﺤﺖ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،ﻛﺸﻮر ﺗﺮﻛﻴـﻪ 0/54درﺻـﺪ ،ﻣﺼـﺮ 0/21 درﺻﺪ و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدي 0/14درﺻﺪ ﻣﺪارك ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧـﺪ و اﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ 32/2درﺻـﺪ از ﻛـﻞ اﻃﻼﻋـﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪﺷـﺪه ،ﻧﺨﺴـﺘﻴﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪﻛﻨﻨـﺪة اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد .ﻣﺪارك اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻮع ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺠﻠﻪ ) 92/73درﺻـﺪ( و ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ) 99/64درﺻﺪ( اﺳﺖ. ﻧﻮروزي ﭼﺎﻛﻠﻲ و ﻫﻤﻜﺎران ) ،(1386ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ اﻳﺮان در ﺳﺎلﻫﺎي 2005و 2006را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ اﻳﺮان در ﺳﺎل 2006در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳـﺎل ﻗﺒـﻞ ﺣـﺪود 21 1. Science Citation Index 2. Social Science Citation Index 3. Art & Humanities Citation Index
درﺻﺪ رﺷﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .ﭘﺮﻛﺎرﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺳﺎل 2006ﻣﻴﻼدي ﻫﺮوي ﺑـﻮده ﻛـﻪ ﺑـﺎ 57ﻋﻨﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤﻲ ﺣﺪود 1/55درﺻﺪ از ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻤﺎﻳﻪﺷﺪه اﻳـﺮان در ISIرا ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ .ﻧﺸﺮﻳﻪ »رﻳﺎﺿﻴﺎت و ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت ﻛـﺎرﺑﺮدي« 1ﺑـﺎ اﻧﺘﺸـﺎر 161 ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎﻟﻪ ،ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ را در اﻧﺘﺸﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ اﻳـﺮان در ﺳـﺎل 2006داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ. دﻫﻘﺎن ) (1386در ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ در ﺣﻮزة ﻛﺘﺎﺑـﺪاري و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻳﺮان ،ﺗﺮﻛﻴﻪ ،ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ،و ﻣﺼﺮ ﻛﺮده اﺳـﺖ .ﻳﺎﻓﺘـﻪﻫـﺎي ﭘﮋوﻫﺶ وي آﺷﻜﺎر ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ از ﺑﻴﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ،ﻋﺮﺑﺴـﺘﺎن ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪرك را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮده و ﻛﺸﻮر ﻣﺼﺮ در ﻣﻘﺎم آﺧﺮ ﻗـﺮار دارد .اﻳـﺮان ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ 87 ﻣﺪرك در رﺗﺒﻪ دوم ﻗﺮار دارد .وي ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺸﻮر اﻳﺮان در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺪارك روﻧﺪ ﺻﻌﻮدي داﺷﺘﻪ و آن را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده اﺳﺖ. ﺣﺴﻦزاده و دﻳﮕﺮان ) (1387ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن داﻧﺸـﮕﺎه ﻋﻠــﻮم ﭘﺰﺷــﻜﻲ اﻳــﺮان در ﭘﺎﻳﮕــﺎه »وب آو ﺳــﺎﻳﻨﺲ« 2ﺗــﺎ ﭘﺎﻳــﺎن ﺳــﺎل 2007ﻣــﻴﻼدي ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ .ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﻘﺎﻻت اﻳﻦ داﻧﺸـﮕﺎه در ﭘﺎﻳﮕـﺎه ﻣـﺬﻛﻮر ﺳـﻴﺮ ﺻﻌﻮدي داﺷﺘﻪ ،ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ در ﺳﺎل 2006ﺑﻪ 137ﻣﻮرد رﺳﻴﺪه ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳـﺎل در داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ اﻳﺮان داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .از ﻟﺤﺎظ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌـﺪاد ﻣﺪرك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺮاﺣﻲ ،داروﺷﻨﺎﺳﻲ ،و ﻧﻮروﺳﺎﻳﻨﺲ اﺳﺖ. ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ ،ﺑﺮرﺳﻲ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺗـﺎﻛﻨﻮن ﭘﮋوﻫﺸـﻲ ﺑـﺎ داﻣﻨـﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﮋوﻫﺶ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻧﺠـﺎم ﭘﮋوﻫﺸـﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻠﻴﻞ روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در رﺷـﺘﻪ رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ. روشﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ از ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ اﺳﺖ .ﻣﻮارد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﺔ ﻣﺪارﻛﻲ اﺳـﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﻲ 2000ﺗﺎ 2009در ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي ﻧﻤﺎﻳﻪﺷﺪه در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ISIﺑـﻪ 1. Applied Mathematics and Computation )2. Web of Science (WOS
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
1/6 ،2005ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ .ﻣﺤﻤﻮدﻳﺎن ﺑﺎ 48ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠﻤـﻲ را
147
ﭼﺎپ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ .ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آﺧﺮﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪﻳﺮان ﭘﺎﻳﮕﺎه ISIﺗﻌﺪاد 73ﻣﺠﻠﻪ در رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در اﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻧﻤﺎﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮد )اﻳـﻦ رﻗﻢ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر دورهاي ﻣﺠﻠـﻪﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪي ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﭘﺎﻳﮕـﺎه اﺿـﺎﻓﻪ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ( .از ﻃﺮﻳـﻖ ﺟﺴـﺖوﺟـﻮي ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـﻲ رﺷـﺘﻪ رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺳﺘﻨﺎدي 1ISIاﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ دادهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﻫﺪاف ﭘﮋوﻫﺶ ،ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﭘﺲ از اﺳﺘﺨﺮاج ﻣـﻮرد ﺗﺠﺰﻳـﻪ و ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﺑـﺮ اﺳﺎس داﻧﺸﮕﺎه ﻳﺎ ﻣﺆﺳﺴﻪ ،ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر ،ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ،ﻗﺎﻟﺐ ﻣـﺪارك ،ﻣﺠـﻼت ،و زﺑـﺎن ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ. ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎت اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ،در 21اﺳﻔﻨﺪ 11) 1388ﻣﺎرس 2010 ﻣﻴﻼدي( ،از ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ »وب آو ﺳﺎﻳﻨﺲ« ﻛﻪ از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ
ISI
اﺳﺖ ،اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ در رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺸﺎن داد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤﻲ ﺟﻬﺎن در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ISIدر ﻓﺎﺻـﻠﻪ زﻣـﺎﻧﻲ 2000-2009ﺗﻌﺪاد 34685ﻣﺪرك اﺳﺖ .در اداﻣﻪ ﺳﻌﻲ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ ﺳﺆالﻫـﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﺎﺳﺦ داده ﺷﻮد. ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
148
ـ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺑﺮﺗﺮ
ﻳﻜﻲ از ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﻣﻬـﻢ ﻋﻠـﻢﺳـﻨﺠﻲ ،ﺷﻨﺎﺳـﺎﻳﻲ داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎي ﭘﺮﺗـﺄﻟﻴﻒ در رﺷـﺘﻪﻫـﺎ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ .داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻤﻠﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺿﻤﻦ اﻓﺰاﻳﺶ اﻋﺘﺒـﺎر و ﺷـﻬﺮت ﻋﻠﻤـﻲﺷـﺎن ،ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ داﻧﺸـﺠﻮﻳﺎن و اﻋﻀﺎي ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻧﺨﺒﻪﺗﺮي را ﺟﺬب ﻛﻨﻨﺪ .در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره 1داﻧﺸﮕﺎهﻫـﺎي ﺑﺮﺗـﺮ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺪارك رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ .اﻳﻦ 10داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻤﻌﺎً 2911ﻣﺪرك ) 8/38درﺻﺪ( را در زﻣﻴﻨﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻧﺸـﺮﻳﺎت ISIﺑـﻪ ﭼـﺎپ
.1اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ISIﺷﻬﺮت دارﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣـﻪ اﺳـﺘﻨﺎدي ﻋﻠـﻮم ) Science ،(Citation Index = Sciﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﻨﺎدي ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ )،(Social Science Citation Index = Ssci و ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪ اﺳﺘﻨﺎدي ﻫﻨﺮ و ﻋﻠﻮم اﻧﺴـﺎﻧﻲ ) .(Art & Humanities Citation Index = A&Hciاﻣـﺮوزه
ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺎﻣﺴﻮن روﻳﺘﺮ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ.
رﺳﺎﻧﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن داﻧﺸﮕﺎه »آﻣﻮزﺷﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎد و ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻟﻨﺪن« 1ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ 494ﻣﺪرك ،داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎروارد ﺑﺎ 391ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤﻲ ،و داﻧﺸﮕﺎه »داﻧﺸﻜﺪه ﻛﻴﻨﮓ ﻟﻨﺪن«
2
ﺑﺎ 370ﻣﺪرك ،ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در رﺗﺒـﻪﻫـﺎي اول ﺗـﺎ ﺳـﻮم ﻗـﺮار دارﻧﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ،ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺆﻟﻔﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در اﻳـﻦ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻪاﻧﺪ .اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎي ﺑﺮﺗـﺮ در زﻣﻴﻨـﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره 1ﮔﺮدآوري ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺟﺎﻟﺐ آﻧﻜﻪ ﭘﻨﺞ ﻣﻮرد از اﻳﻦ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ )رﺗﺒـﻪﻫـﺎي ،7 ،6 ،3 ،1و (8در ﻛﺸـﻮر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ ،ﺳﻪ داﻧﺸﮕﺎه )رﺗﺒﻪﻫﺎي ،4 ،2و (5ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ،و ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻜﺎﺗﻠﻨﺪ )رﺗﺒﻪ (9و اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ )رﺗﺒﻪ (10ﻫـﻢ ﻫﺮﻳـﻚ داراي ﻳـﻚ داﻧﺸﮕﺎه در ده داﻧﺸﮕﺎه ﺑﺮﺗﺮ دارﻧﺪ. ﺟﺪول ﺷﻤﺎره .1ﺑﺮﺗﺮﻳﻦ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
ـ ﻣﺆﻟﻔﺎن ﺑﺮﺗﺮ
ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﭘﺮﺗﺄﻟﻴﻒ رﺷﺘﻪﻫﺎ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ .ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺤﻘﻘﺎن ﭘﻴﺸـﮕﺎم و ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﻫﺮ رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻤﻲ را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﺮد .ﻓﻬﺮﺳﺖ 10ﻧﻔـﺮ از ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن ﺣـﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﺪرك در ﭘﺎﻳﮕﺎه ISIدر ﺣـﻮزه رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره 2ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد .ﺑـﺮ اﻳـﻦ اﺳـﺎس ،اﻳـﻦ اﻓـﺮاد در ﺗـﺄﻟﻴﻒ 1064ﻋﻨﻮان ﻣﺪرك ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪاﻧﺪ.
1. London School of Economics and Political Science 2. King's College London
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
Percentage 1.42 1.13 1.07 0.89 0.80 0.69 0.63 0.60 0.58 0.57 8.38
Record Count 494 391 370 309 279 241 217 209 202 199 2911
Instotution Name London School of Economics and Political Science Harvard University King's College London Georgetown University Columbia University University of Oxford University of Nottingham University of Cambridge University of St. Andrews Australian National University Total
Rank 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
149
ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﺟﺪول ﺷﻤﺎره 2ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ،ﻓﺮﻳﺪﻣﻦ 1ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠﻤـﻲ را در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮ ﺑـﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ 140ﻣﺪرك ﻣﻌﺎدل ./40درﺻﺪ از ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات رواﺑﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در رﺗﺒـﻪ اول ﻗـﺮار دارد .اﻳﻜﻨﺒﺮي 2ﻧﻴﺰ در ﺗﺄﻟﻴﻒ 135ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ و دوﻣﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﭘﺮﺗﺄﻟﻴﻒ ﺟﻬﺎن در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود .اﺳﺎﻣﻲ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺆﻟﻔـﺎن ﭘﺮﺗـﺄﻟﻴﻒ رواﺑـﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﺟﺪول ﺷﻤﺎره 2آﻣﺪه اﺳﺖ .ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ 3/08 ،درﺻﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺗﻮﺳﻂ ده ﻧﻔﺮي ﻛﻪ ﻧﺎم آﻧﻬـﺎ در ﺟـﺪول ﺷـﻤﺎره 2آورده ﺷـﺪه اﺳﺖ ،اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻻزم ﺑــﻪ ذﻛــﺮ اﺳــﺖ ﺗﺄﻟﻴﻔــﺎت دﻳﮕــﺮي ﻧﻴــﺰ ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ از اﻳــﻦ ﻣﺆﻟﻔــﺎن در ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪﻫﺎي اﺳﺘﻨﺎدي ISIﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ اﻳﻨﻜـﻪ اﻳـﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪات در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ،از آﻧﻬﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺟﺪول ﺷﻤﺎره .2ﻣﺆﻟﻔﺎن ﺑﺮﺗﺮ ﺟﻬﺎن در زﻣﻴﻨﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
150
Percentage .40 .39 .39 .37 .36 .28 .24 .23 .22 .20 3.08
Record Count 140 135 134 128 124 96 85 80 75 67 1064
Authors Freedman, LD Ikenberry, GJ Legvold, R Cooper, RN Brown, LC Pye, LW Lead, WR Feinberg, R Baev, P Bierling, S Total
Rank 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ـ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺘﺎز
ﻛﺪام ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ را در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ؟ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ،ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻛﺸﻮر اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤﻲ در اﻳﻦ ﺣﻮزه رﺗﺒﻪ ﻧﺨﺴﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳـﺖ؛ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕﺮ ،ﺗﻌﺪاد 9274ﻣﻮرد ) 26/74درﺻـﺪ( از ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـﻲ رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ را ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه اﻧﺠﺎم دادهاﻧﺪ .ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻛﺸﻮر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ 4647 ﻣﺪرك )ﻣﻌﺎدل 13/40درﺻﺪ( در رﺗﺒﻪ دوم ﻗﺮار دارﻧﺪ .اﻳﻦ دو ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﺗﻨﻬـﺎﻳﻲ ﺑـﺎﻟﻎ 1. Freedman, LD 2. Ikenberry, GJ
ﺑﺮ 40ددرﺻﺪ از ﻣﺪارك ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻤﺎﻳﻪﺷـﺪه در ﭘﺎﻳﮕـﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ISIIدر ﺣـﻮزه رواﺑـﻂ ﻞ را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ؛ و ﻛﺸﻮرﻫﺎي آﻟﻤﺎن ،ﻛﺎﻧﺎدا ،و اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ ﺑﺎ اﺧـﺘﻼف ﻓﺎﺣﺸـﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ دو ﻛﺸﻮر در رﺗﺒﻪﻫﺎي ﺳﻮم ﺗﺎ ﭘﻨﺠﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ .ﺟﺎﻟﺐ آﻧﻜـﻪ ﻧـﺎم دو ﻋﺮﺻﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ در ﺣﻮزه ﻪ آﺳﻴﺎﻳﻲ ژاﭘﻦ و ﭼﻴﻦ ﻧﻴﺰ در ﺑﻴﻦ ده ﻛﺸﻮر ﭘﻴﺸﺘﺎز در ﻛﺸﻮر آﺳ ﺗﻮﻟﻴـﺪ 390و 320ﻣـﺪرك ﺪ رواﺑﻂ ﺑﻴﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد .اﻳﻦ دو ﻛﺸـﻮر ﻫﺮﻳـﻚ ﺑـﺎ ﻋﻠﻤـﻲ ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ در رﺗﺒــﻪﻫــﺎي ﻫﺸــﺘﻢ و دﻫــﻢ ﻗــﺮار دارﻧــﺪ .اﻳــﻦ ده ﻛﺸــﻮر ﺑﺮﺗــﺮ ﻋﻠﻤﻲ در ﺣـﻮزه رواﺑـﻂ رويﻫﻢرﻓﺘﻪ 19784ﻣﺪرك را ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل 57درﺻﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤ اﻟﻤﻠﻞ اﺳﺖ ،ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ. ﺑﻴﻦ ﻞ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﻤﻮدار ﺷﻤﺎره .1ده ﻛﺸﻮر ﺑﺮﺗﺮ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﺣﻮزة ﻂ
9274 4
10000 8000
4647
6000 4000
363 320
390
1476 1276 1040 543 455
2000
ـ روﻧﺪ ﺗﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ
ﻋﻠﻤـﻲ در ﺣـﻮزه رواﺑـﻂ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـ اﻟﻤﻠﻞ در دﻫﺔ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻗﺮن 21روﻧﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً رو ﺑﻪ رﺷﺪي داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ .ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﺑﻴﻦ ﻞ ﻋﻠﻤـﻲ در ﺣﻴﻄـﺔ رواﺑـﻂ ﻧﻤﻮدار ﺷﻤﺎره 2ﻧﻴﺰ دﻳﺪه ﻣﻲﺷـﻮد ،ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠﻤـ ﻛﻪ در ﻧﻤ اﻟﻤﻠﻞ در ده ﺳﺎل اﺧﻴﺮ در ﺳـﺎل 2008رخ داده اﺳـﺖ .در اﻳاﻳـﻦ راﺳـﺘﺎ ،دادهﻫـﺎي ﺑﻴﻦ ﻞ ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫـﺪ در ﺳـﺎل 2008ﺗﻌـﺪاد 44700ﻣـﺪرك )12/89 ﻣﻴﻼدي ﻧﮕﺎرش و ﭘﮋوﻫﺶ ي درﺻﺪ( ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﺳﺎل 2005ﺗﺎ 2008 ﻃـﻮرﻛﻠﻲ و ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﭘﻴﺮاﻣﻮن رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ رﺷﺪ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ .ﺑـﻪﻃـﻮر
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
0
151
ﻧﻤﻮدار ﺷﻤﺎره 2ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ رواﺑﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در ﻃﻮل دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻧﺪﻛﻲ داراي ﻓـﺮاز و ﻧﺸـﻴﺐ ﺑـﻮده ،اﻣـﺎ در اﻛﺜـﺮ ﺳـﺎلﻫـﺎ رﺷـﺪي ﺗﺼﺎﻋﺪي داﺷﺘﻪ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ .اﮔﺮ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﺳﺎلﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﭘـﻨﺞﺳـﺎﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫـﻴﻢ ﻣﺸـﺨﺺ ﻣـﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ ﺳـﺎلﻫـﺎي 2005-2009ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ. ﻧﻤﻮدار ﺷﻤﺎره .2روﻧﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ در زﻣﻴﻨﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﺑﺎزة زﻣﺎﻧﻲ 2000-2009
4470 3542 3983 3229 3830 2960 3022 2976 3020
3653
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
152
5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0
ـ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎي ﺑﺮﺗﺮ
ﻫﺪف از اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ را در اﻧﺘﺸﺎر ﻣﻘـﺎﻻت ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان در زﻣﻴﻨﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ داﺷﺘﻪاﻧﺪ .ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻣﻘﺎﻻت ﺣﻮزه رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﺗـﺎﻛﻨﻮن در 73ﻧﺸـﺮﻳﻪ ﺧـﺎرﺟﻲ ﺑـﻪ ﭼـﺎپ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ .ده ﻧﺸﺮﻳﻪاي ﻛﻪ ﻧـﺎم آﻧﻬـﺎ در ﺟـﺪول ﺷـﻤﺎره 3آورده ﺷـﺪه اﺳـﺖ 16236 ﻣﺪرك ﻣﻌﺎدل 46/80درﺻﺪ از ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان را در زﻣﻴﻨـﻪ رواﺑـﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪهاﻧﺪ .در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ،ﻣﺠﻠﻪ »اﻣﻮر ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ« 1ﺑـﺎ ﭼـﺎپ 3074 ﻣﺪرك ) 8/86درﺻـﺪ( در رﺗﺒـﻪ اول ﭼـﺎپ ﻣﻘـﺎﻻت ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان در ﺣـﻮزه رواﺑـﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻗﺮار دارد .ﺳﻪ ﻣﺠﻠـﻪ »اﻣـﻮر ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ«» ،2ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ« 3و »اﻣـﻮر 1. International Affairs 2. International Affairs 3. International Politik
ﺧﺎرﺟﻲ« 1ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ 23/56درﺻﺪ از ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﺣﻮزة رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ. ﺟﺪول ﺷﻤﺎره .3ده ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺮﺗﺮ در زﻣﻴﻨﻪ ﭼﺎپ ﻣﺪارك رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ Percentage 8.86 7.53 7.17 4.50 4.23 3.65 2.87 2.75 2.64 2.60 46.80
Record Count 3074 2611 2486 1562 1468 1265 997 955 916 902 16236
Journal Name International Affairs International Politik Foreign Affairs Bulletin of the Atomic Scientists Journal of Peace Research Millennium Journal of International Studies Common Market Law Review American Journal of International Law World Economy Survival Total
Rank 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ـ زﺑﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ
ﻃﺒﻖ ﺟﺪول ﺷﻤﺎره ،4ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـﻲ ﺣـﻮزة رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﺑـﻪ 11زﺑـﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ،آﻟﻤﺎﻧﻲ ،ﻧﺮوژي ،اﺳﭙﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ،ﺗﺮﻛﻲ ،ﻓﺮاﻧﺴﻮي ،داﻧﻤـﺎرﻛﻲ ،ﻫﻠﻨـﺪي ،ﺳـﻮﺋﺪي، ﮔﺮﺟﺴﺘﺎﻧﻲ ،و ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ .ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓـﺖ و در ﺟـﺪول ﻧﻴـﺰ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺪارك ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ زﺑـﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ .ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ ،ﺗﻌـﺪاد 31497ﻣـﺪرك ) 90/81درﺻـﺪ( ﺑـﻪ زﺑـﺎن آﻟﻤﺎﻧﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ. ﺟﺪول ﺷﻤﺎره .4زﺑﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ در زﻣﻴﻨﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
رﺗﺒﻪ 1 2 3 4 5 6 7
زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ آﻟﻤﺎﻧﻲ ﻧﺮوژي اﺳﭙﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﺗﺮﻛﻲ ﻓﺮاﻧﺴﻮي داﻧﻤﺎرﻛﻲ
ﺗﻌﺪاد 31497 2592 368 122 46 23 16
درﺻﺪ 90/81 7/47 1/06 0/35 0/13 0/07 0/04 1. Foreign Affairs
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﭼﺎپ ﺷﺪهاﻧﺪ 2592 .ﻣﺪرك ) 7/47درﺻﺪ( از ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ زﺑـﺎن
153
8 9 10 11
ﻫﻠﻨﺪي ﺳﻮﺋﺪي ﮔﺮﺟﺴﺘﺎﻧﻲ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺟﻤﻊ
10 7 3 1 34685
0/03 0/02 0/008 0/003 100
ـ ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺪارك
ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ ) 34 (ISIﻣﻮرد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤـﻲ در ﭘﺎﻳﮕـﺎهﻫـﺎي ﺧـﻮد ﻧﻤﺎﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ) (17ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻗﺎﻟﺐﻫﺎي اﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﻣﻘﺎﻟـﻪ، ﭼﻜﻴﺪه ﻫﻤﺎﻳﺶ ،ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ،ﻧﺎﻣﻪ )ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮدﺑﻴﺮ( ،ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘـﺎب ،ﺑﺎزﭼـﺎپ ،ﻧﻘـﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ،ﻳﺎدداﺷﺖ ،ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﺒﺮي ،و ﻏﻴﺮه .ﻃﺒﻖ ﺟﺪول ﺷﻤﺎره 5ﻣﺪارك ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮرد ﭘـﮋوﻫﺶ در 11ﻗﺎﻟـﺐ اﺳـﺖ .در اﻳـﻦ راﺳـﺘﺎ15523 ، ﻣﺪرك ﻣﻌﺎدل 44/75درﺻﺪ از ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات در ﻗﺎﻟﺐ »ﻣﻘﺎﻟﻪ« ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷـﺪهاﻧـﺪ12094 . ﻣﺪرك ﻣﻌﺎدل 34/87درﺻﺪ از ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﻗﺎﻟﺐ »ﻧﻘـﺪ و ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛﺘـﺎب« داﺷﺘﻪاﻧﺪ .ﺳﺎﻳﺮ اﻧﻮاع ﻣﺪارك ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ،ﭼﻜﻴﺪه ﻫﻤﺎﻳﺶ ،ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ،ﻧﺎﻣـﻪ ﺳﺮدﺑﻴﺮ ،ﺗﺼﺤﻴﺢ ،ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﺒﺮي ،اﻗﻼم ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ،ﺑﺎزﭼﺎپ ،و ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ. ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
154
ﺟﺪول ﺷﻤﺎره .5ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺪارك ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
رﺗﺒﻪ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺪارك ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘﺎب ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ ﭼﻜﻴﺪه ﻫﻤﺎﻳﺶﻫﺎ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺎﻣﻪ )ﺳﺮدﺑﻴﺮ( ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺧﺒﺮي اﻗﻼم ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺎزﭼﺎپ ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ ﺟﻤﻊ
ﺗﻌﺪاد 15523 12094 2950 1566 1316 886 118 98 97 23 14 34685
درﺻﺪ 44/75 34/87 8/50 4/51 3/79 2/55 0/34 0/28 0/28 0/07 0/04 100
ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﻳﺮان در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺮآﻧﻴﻢ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ اﻳﺮان در زﻣﻴﻨﻪ رواﺑﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در ﭘﺎﻳﮕـﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIرا ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ .ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد ﻛـﻪ از ﺑﻴﻦ 34685ﻣﺪرك در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺗﻨﻬﺎ 15ﻣﺪرك ﺑﻪ ﻧﺎم اﻳـﺮان ﺛﺒـﺖ ﺷـﺪه ﻛﻪ رﻗﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰي اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ،ﺳﻬﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ اﻳﺮان در ﺣﻮزه رواﺑـﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻨﻬﺎ 0/043درﺻﺪ اﺳﺖ. از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ،ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ در ﭘﺎﻳﮕﺎه ISIﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤـﻲ اﻳـﺮان در ﻫﻤﻪ رﺷﺘﻪﻫﺎ در دﻫﻪ آﻏﺎزﻳﻦ ﻗﺮن 21ﺗﻌﺪاد 64542ﻣﺪرك ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺷﻴﻤﻲ اﺳﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در اﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻴﺴـﺖ زﻳﺮا ﺗﻨﻬﺎ 0/023درﺻﺪ از ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ اﻳﺮان ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺖ. از 15ﻣﺪرﻛﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳﺮان در ﺣﻮزه رواﺑـﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷﺪه ،ﭼﻬﺎر ﻣﻮرد در ﺳﺎل ،2009ﺳﻪ ﻣﻮرد در ﺳﺎل ،2005دو ﻣـﻮرد در ﺳـﺎل ،2008 دو ﻣﻮرد در ﺳﺎل ،2007دو ﻣﻮرد در ﺳﺎل ،2001ﻳﻚ ﻣـﻮرد در ﺳـﺎل ،2006و ﻳـﻚ ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ در ﺳﺎل 2003ﭼﺎپ ﺷﺪهاﻧﺪ .از ﻧﻈﺮ ﭘﺮﺗﺄﻟﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪﮔﺎن ﻧﻴـﺰ ﻣﺤﻤـﻮد ﺳﺮﻳﻊاﻟﻘﻠﻢ ﻋﻀﻮ ﻫﻴﺌﺖ ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸـﺘﻲ و ﻛﻴﻬـﺎن ﺑﺮزﮔـﺮ ﻋﻀـﻮ ﻫﻴﺌـﺖ ﻣﻘﺎﻻت را در دﻫﻪ اﺧﻴﺮ در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ داﺷﺘﻪاﻧﺪ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻻزم ﺑـﻪ ذﻛـﺮ اﺳـﺖ ﻣﺤﻤﻮد ﺳﺮﻳﻊاﻟﻘﻠﻢ در دﻫﻪ اﺧﻴﺮ ﭼﻬﺎر ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﭘﺎﻳﮕﺎه ISIدارد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎ در ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ در اﻳﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ ﮔﻨﺠﺎﻧـﺪه ﻧﺸـﺪه اﺳﺖ. از ﻧﻈﺮ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﻨﺞ ﻣﻮرد ) 33درﺻﺪ( از ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان اﻳـﺮان در ﻣﺠﻠﻪ »ﺧﻂﻣﺸﻲ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ« ،1ﺳﻪ ﻣﻮرد در ﻣﺠﻠﻪ »ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ« ،2و دو ﻣﻮرد ﻧﻴﺰ در ﻣﺠﻠﻪ »ﮔﻔﺖوﮔﻮي اﻣﻨﻴﺖ« 3ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ .ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮردي در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪهاﻧﺪ .ازآﻧﺠﺎﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬـﻢ در 1. Middle East Policy 2. Washington Quarterly 3. Security Dialogue
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
ﻋﻠﻤﻲ داﻧﺸﮕﺎه آزاد واﺣﺪ ﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻫﺮﻳـﻚ ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ ﺳـﻪ ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ
155
اﻋﺘﺒﺎر و ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﻣﺠﻠـﻪﻫـﺎ ﻋﺎﻣـﻞ ﺗـﺄﺛﻴﺮ 1آﻧﻬﺎﺳـﺖ ،ﭘﺎﻳﮕـﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ JCRﻛـﻪ از زﻳﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎي ﭘﺎﻳﮕﺎه ISIاﺳﺖ ،اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و رﺗﺒﻪﺑﻨﺪي ﻣﺠﻠﻪﻫـﺎي ﻫـﺮ رﺷـﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻣـﻞ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻣﺸـﺨﺺ ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻣﺠﻠـﻪ »ﺧﻂﻣﺸﻲ ﺧﺎورﻣﻴﺎﻧﻪ« ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳﺮان در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در آن ﭼﺎپ ﺷﺪهاﻧﺪ ،ﺑﺎ ﻋﺎﻣـﻞ ﺗـﺄﺛﻴﺮ 0/422در رﺗﺒـﻪ 41ﻗـﺮار دارد ﻛـﻪ ﻋﺎﻣـﻞ ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﻲرود؛ اﻟﺒﺘـﻪ ﻣﺠﻠـﻪ »ﻓﺼـﻠﻨﺎﻣﻪ واﺷـﻨﮕﺘﻦ« وﺿـﻌﻴﺖ ﺑﻬﺘـﺮي دارد، ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺠﻠﻪ ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ 0/812در رﺗﺒﻪ 28ﺟﺎي دارد .ﺟﺎﻟﺐ آﻧﻜﻪ ،ﻣﺠﻠـﻪ »اﻣﻨﻴﺖ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ« 2ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ 3/243ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ را در ﺑﻴﻦ ﻣﺠﻼت رﺷـﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ دارد و ﻣﺠﻼت »اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻲ« و »ﭘﮋوﻫﺶ ﺻـﻠﺢ« 3ﺑـﺎ ﻋﺎﻣـﻞ ﺗـﺄﺛﻴﺮ 3/155و 2/468ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در رﺗﺒﻪﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ﻗﺮار دارﻧﺪ. ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ اﺳﺘﻨﺎددﻫﻲ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤـﻲ اﻳـﺮان ﺑﻴﻨـﺪازﻳﻢ زﻳﺮا اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎ در آﺛﺎر ﻋﻠﻤﻲ ﺟﺎﻳﮕﺎه وﻳﮋهاي دارﻧﺪ و در واﻗﻊ ﻳﻚ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻋﻠﻤـﻲ زﻣـﺎﻧﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آﺛﺎر و ﻣﺘﻮن آن ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻨﺎد ﻛﻨﻨﺪ؛) (18ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻴﺰان اﺳـﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ارزش و اﻫﻤﻴﺖ آن ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد .ﺑـﺎ آﮔـﺎﻫﻲ از ﺗﻌﺪاد اﺳﺘﻨﺎدﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺪرك ﺷﺪه ،ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻴﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮﮔـﺬاري آن را در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
156
ﻋﻠﻤﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺳﻨﺠﻴﺪ؛ ﺑﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ ،آﺛـﺎري ﻛـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ اﺳـﺘﻨﺎد را داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ آﺛﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑـﻪ 15ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠﻤـﻲ اﻳـﺮان در ﺣـﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺘﻨﺎد داده ﺷﺪه ﻛﻪ رﻗﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ اﺳﺖ .در اﻳﻦ ﻣﻴـﺎن ﺑﺴـﻴﺎري از ﻣﻘﺎﻻت ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ .ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻗﻴﻖﺗﺮ ،ﻣﻘﺎﻟﻪ »ﭘﺎرادوﻛﺲ اﺟﻤـﺎع ﻫﺴﺘﻪاي اﻳﺮان« 4ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ درﻳﺎﻓﺖ دو اﺳﺘﻨﺎد ﭘﺮاﺳﺘﻨﺎدﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻳـﺮان در ﺣـﻮزه رواﺑـﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ »ﺷـﻨﺎﺧﺖ اﻳـﺮان :رﺳـﻴﺪن ﺑـﻪ ﻛﻠﻴﺸـﻪﻫـﺎ و اﺳﻄﻮرهﺷﻨﺎﺳﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ« ﻧﻴﺰ ﻳﻚﺑﺎر اﺳﺘﻨﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ ،ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻳﺮاﻧﻲ در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑـﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ ﺗﻨﻬـﺎ 1. Impact Factor 2. International Security 3. Journal of Peace Research 4. The paradox of Iran`s Nuclear consensus
0/20ﺑﺎر اﺳﺘﻨﺎد ﺷﺪه ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ. ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ در دﻫﻪ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺑﺪان ﺗﻮﺟﻪ واﻓﺮي ﺷﺪه ،ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠـﻢ اﺳـﺖ. ﺑﻲ ﮔﻤﺎن داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺎﺳﺘﮕﺎه ﻋﻠﻢ و داﻧـﺶ ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤـﻲ در ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﻋﻠـﻢ و ﺗﺴﺮﻳﻊ ﭘﻠﻪﻫﺎي ﺗﺮﻗﻲ در ﻫﺮ ﻛﺸﻮري اﻳﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. در ﺳﺎﻟﻴﺎن اﺧﻴﺮ ﻋﻼﻗﻪ زﻳﺎدي ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺘﺎبﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ .ارزﻳﺎﺑﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫـﺎي ﭘﮋوﻫﺸـﻲ ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺑﺰارﻫﺎي ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻋﻤﻠﻜﺮد ﭘﮋوﻫﺸﻲ در ﻣﺮاﻛﺰ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود (19).از روشﻫﺎي ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻛﻤـﻲ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻳﻚ رﺷﺘﻪ ﺧﺎص در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد.
)(20
از ﺳــﻮي دﻳﮕــﺮ ،اﺳــﺘﻔﺎده از ﺷــﺎﺧﺺﻫــﺎي ﻋﻠــﻢﺳــﻨﺠﻲ ﺑــﺮاي ﺗﺼــﻤﻴﻢﮔﻴــﺮيﻫــﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ،ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺰاﻳﻨﺪهاي در ﺣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ و ﻫﻤـﻴﻦ اﻣـﺮ ﺑﺎﻋـﺚ رﺷﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ (21).ﻫﺪف اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﻤـﻲ ﺑـﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤـﻲ در ﺣـﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ در دورهاي دهﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIدر ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﻲ ،2000-2009ﺗﻌـﺪاد 34685ﻣـﺪرك اﺳـﺖ .ﻳﺎﻓﺘـﻪﻫـﺎ آﺷﻜﺎر ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ،ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻳـﺎﻻت ﻣﺘﺤـﺪه ،ﻛﺎﻧـﺎدا ،و ﻣﻜﺰﻳﻚ رﺗﺒﻪﻫﺎي اول ﺗﺎ ﺳﻮم را در ﻗﺎره اﻣﺮﻳﻜﺎ دارﻧﺪ .در ﻗﺎره اروﭘـﺎ اﻳـﻦ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ،آﻟﻤﺎن ،و اﺳﻜﺎﺗﻠﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺻﺪر ﻗﺮار دارﻧﺪ .در آﺳﻴﺎ ﻧﻴـﺰ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ژاﭘﻦ ،ﭼﻴﻦ ،و ﻛﺮه ﺟﻨﻮﺑﻲ رﺗﺒـﻪﻫـﺎي اول ﺗـﺎ ﺳـﻮم را ﺑـﻪ ﺧـﻮد اﺧﺘﺼـﺎص دادهاﻧـﺪ. ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﻓﺮﻳﻘﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ ،ﻣﺼﺮ ،و ﺑﻮﺗﺴﻮاﻧﺎ ﻧﻴﺰ در ﻗﺎره اﻓﺮﻳﻘﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴـﺪات در ﻋﺮﺻﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ را دارﻧـﺪ .اﺳـﺘﺮاﻟﻴﺎ و ﻧﻴﻮزﻳﻠﻨـﺪ ﻧﻴـﺰ ﻫﺮﻳـﻚ ﺑـﺎ 1040و 132 ﻣﺪرك ،وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ در ﻗﺎره اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻴﻪ دارﻧﺪ .ﺟـﺪول ﺷـﻤﺎره 6ﭘﺮاﻛﻨـﺪﮔﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤﻲ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎرهﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ. ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﺸﻮر اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ 15ﻣﺪرك در ﺑـﻴﻦ ﻛﺸـﻮرﻫﺎي ﺟﻬـﺎن در
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ در زﻣﻴﻨﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ در ﭘﺎﻳﮕـﺎه
157
رﺗﺒﻪ 53ﻗﺮار دارد و در آﺳﻴﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ از ﻛﺸﻮرﻫﺎي ژاﭘﻦ ،ﭼﻴﻦ ،ﻛﺮه ﺟﻨـﻮﺑﻲ ،ﺗـﺎﻳﻮان، ﺳﻨﮕﺎﭘﻮر ،ﻫﻨﺪ ،ﻟﺒﻨﺎن ،ﻓﻴﻠﻴﭙﻴﻦ ،ﻣﺎﻟﺰي ،اﻧﺪوﻧﺰي ،اﻣـﺎرات ،و ﺗﺎﻳﻠﻨـﺪ در رﺗﺒـﻪ ﺳـﻴﺰدﻫﻢ ﻗﺮار دارد. دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري و اﻣﻨﻴﺖ آﻧﻬﺎ ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻛﺮد .ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدن ﺗﻌﺪاد داﻧﺸﮕﺎهﻫـﺎي ﻣﻌﺘﺒـﺮ و در ﭘﻲ آن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑـﻮدن ﺗﻌـﺪاد اﺳـﺘﺎد و داﻧﺸـﺠﻮ در ﻛﻨـﺎر اﻣﻜﺎﻧـﺎت ﺧـﻮب و ﺑﺮﮔـﺰاري ﻫﻤﺎﻳﺶﻫﺎ و ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺰﻳﺪ ﺑـﺮ ﻋﻠـﺖ ﺷـﺪه اﺳـﺖ. ﻣﺴﺌﻠﻪ دﻳﮕﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻋﻠﻤـﻲ و داﻧﺸـﮕﺎﻫﻲ ﺑـﺎ ﺳﻴﺴـﺘﻢ اﺟﺮاﻳـﻲ و دﺳـﺘﮕﺎه دﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﺮورت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ را اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺳﺎزد .دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺸﻮرﻫﺎي دﻳﮕﺮ را ﻧﻴـﺰ ﻣـﻲﺗـﻮان در ارﺗﺒﺎﻃـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮو در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ دارﻧﺪ ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻛﺮد. اﻳﻦ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﭼﻮن اروﭘﺎﻳﻲﻫـﺎ و اﻣﺮﻳﻜـﺎﻳﻲﻫـﺎ را ﺧﻴﻠـﻲ راﺣـﺖ در ﻛﺸﻮرﺷـﺎن ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﻲ ﻣﻴﺰان ﺗﺒﺎدل اﺳﺘﺎدان و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ اﻳـﻦ ﻛﺸـﻮرﻫﺎ زﻳـﺎد اﺳﺖ ،ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ و اﻋﺘﺒﺎر آﻧﻬﺎ اﻓﺰوده اﺳﺖ. ﺟﺪول ﺷﻤﺎره .6ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ در رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
158
آﺳﻴﺎ ﻧﺎم ﻛﺸﻮر 1ژاﭘﻦ 2 3 4 5
ﭼﻴﻦ ﻛﺮه ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺗﺎﻳﻮان ﺳﻨﮕﺎﭘﻮر
ﺗﻌﺪاد ﻣﺪرك 390 320 274 191 179
اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻴﻪ اروﭘﺎ اﻣﺮﻳﻜﺎ اﻓﺮﻳﻘﺎ ﺗﻌﺪاد ﻧﺎم ﺗﻌﺪاد ﻧﺎم ﺗﻌﺪاد ﻧﺎم ﺗﻌﺪاد ﻧﺎم ﻛﺸﻮر ﻣﺪرك ﻛﺸﻮر ﻣﺪرك ﻛﺸﻮر ﻣﺪرك ﻛﺸﻮر ﻣﺪرك اﻓﺮﻳﻘﺎي 103اﻣﺮﻳﻜﺎ 9274اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن 4647اﺳﺘﺮاﻟﻴﺎ 1040 ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻛﺎﻧﺎدا 1276آﻟﻤﺎن 1476ﻧﻴﻮزﻳﻠﻨﺪ 132 31 ﻣﺼﺮ 56اﺳﻜﺎﺗﻠﻨﺪ 543 ﻣﻜﺰﻳ ﺑﻮﺗﺴﻮا 18 ك ﻧﺎ 455 ﻧﺮوژ ﻧﻴﺠﺮﻳﻪ 16ﺑﺮزﻳﻞ 50 11ﺷﻴﻠﻲ 26ﻓﺮاﻧﺴﻪ 363 ﻛﻨﻴﺎ
ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺸﺎن داد داﻧﺸﮕﺎه »آﻣﻮزﺷﮕﺎه اﻗﺘﺼﺎد و ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳـﻲ ﻟﻨـﺪن« ﺑـﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ 494ﻣﺪرك ،داﻧﺸﮕﺎه ﻫﺎروارد ﺑﺎ 391ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤﻲ ،و داﻧﺸﮕﺎه »داﻧﺸﻜﺪه ﻛﻴﻨﮓ ﻟﻨـﺪن« ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ 370ﻣﺪرك در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ،ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺟﻬﺎن ﺑـﻪ
ﺗﺮﺗﻴﺐ در رﺗﺒﻪﻫﺎي اول ﺗﺎ ﺳﻮم ﻗﺮار دارﻧﺪ. از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ ،در ﻣﺠﻤﻮع ،ﺗﻌـﺪاد 20625ﻧﻔـﺮ در ﺳـﻄﺢ ﺟﻬـﺎن در ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤﻲ در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ »ﻓﺮﻳـﺪﻣﻦ« ﺑـﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ 140ﻣـﺪرك ﻣﻌﺎدل 40درﺻﺪ از ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤـﻲ را در ﺣـﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ داﺷﺘﻪ اﺳـﺖ و »اﻳﻜﻨﺒـﺮي« ﻧﻴـﺰ ﺑـﺎ ﺗـﺄﻟﻴﻒ 135 ﻣﺪرك ﻋﻠﻤﻲ دوﻣﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﭘﺮﺗﺄﻟﻴﻒ ﺟﻬﺎن در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIدر ﺣﻮزه رواﺑـﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود .ﺑﻪﻃﻮرﻛﻠﻲ 3/08 ،درﺻﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ در ﺣـﻮزه رواﺑـﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺗﻮﺳﻂ ده ﻧﻔﺮ ﺑﺮﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎﺧﺖ ﺣـﺪود 47درﺻـﺪ از ﻛـﻞ ﺗﻮﻟﻴـﺪات ﻋﻠﻤـﻲ در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺗﻨﻬﺎ در ده ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷـﻮﻧﺪ و اﻳـﻦ در ﺣـﺎﻟﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗﻌﺪاد 73ﻣﺠﻠﻪ در ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ISIﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﺷﺘﺔ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳـﺖ؛ اﻟﺒﺘـﻪ ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤـﻲ در اﻳـﻦ ده ﻣﺠﻠـﻪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ از ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﺠـﻼت اﺳﺖ ،ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دورة اﻧﺘﺸﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷـﺪ؛ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﻳﮕـﺮ ،ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎ ﭼﻬﺎر ﺑﺎر در ﺳﺎل ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ،اﻣﺎﺑﺮﺧﻲ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎ ﻫﺮ ﺷـﺶ ﻣـﺎه ﻳـﻚ ﺑـﺎر، ﺑﺮﺧﻲ ﻫﺮ دو ﻣﺎه ﻳﻚ ﺑﺎر ،و ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺎﻫﻴﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ .دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ ﺑـﻪ ﻋﻠﻤﻲ در 34ﻗﺎﻟﺐ در ﭘﺎﻳﮕﺎه ISIﻧﻤﺎﻳﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ .ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ،ازآﻧﺠـﺎﻛـﻪ ﺑﺮﺧـﻲ از ﻣﺠﻼت ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﺪارك دﻳﮕﺮي از ﻗﺒﻴﻞ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳـﻲ ﻛﺘـﺎب و ﻏﻴـﺮه ﻧﻴـﺰ در ﺧﻮد ﻣﻲ ﮔﻨﺠﺎﻧﻨﺪ ،ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻢ ﺣﺠﻢ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻣﺪارك ،ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤـﻲ اﻳـﻦﮔﻮﻧـﻪ ﻣﺠﻼت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﺠﻠﻪ »اﻣﻮر ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠـﻞ« ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ را در اﻧﺘﺸﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ رﺷﺘﺔ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ دارد ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ زﻳـﺮا ﻣﺠﻠﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﻫﺮ دو ﻣﺎه ﻳﻚ ﺑﺎر ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷـﻮد و در ﻫـﺮ ﺷـﻤﺎره ﻣﻘـﺎﻻت زﻳـﺎدي و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘﺎبﻫﺎي زﻳﺎدي ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻻت ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﭘﺮده از اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮداﺷﺖ ﻛـﻪ آﻧﻬـﺎ در دﻫﺔ اﺧﻴﺮ ﺗﻨﻬﺎ 15ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﻣﺠﻼت ISIﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﺎﻧﺪهاﻧﺪ ﻛـﻪ ﺳـﺮﻳﻊاﻟﻘﻠـﻢ و ﺑﺮزﮔـﺮ ﻫﺮﻳﻚ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ را در اﻳﻦ ﻣﻴـﺎن داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ .اﻳـﻦ ﻣﺆﻟﻔـﺎن ﺑـﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ 40درﺻﺪ از ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ اﻳﺮان در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﺗـﺄﻟﻴﻒ ﻛـﺮده
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
ﻧﻮع ﻣﺪرك ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه در اﻳﻦ ﻣﺠﻠﻪﻫﺎ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪات
159
اﺳﺖ .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ،ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳـﺮان در ﻋﺮﺻﺔ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﺣﺪ اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺖ و ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﺑـﺮ ﺳـﺮ اﻳـﻦ راه وﺟـﻮد دارد؛ زﻳﺮا ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻳﻚ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﺎده ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ،در ﻫـﺮ ﺳـﺎل ﺗﻨﻬﺎ 1/5ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳﺮان در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻣﺠـﻼت ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﻲ اﺳﺖ. از ﺟﻤﻠﻪ دﻻﻳﻞ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﺪم ﺗﺴﻠﻂ ﻛﺎﻓﻲ ﺑـﻪ زﺑـﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴـﻲ ﻳـﺎ ﺳﺎﻳﺮ زﺑﺎنﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ،ﻋﺪم ﺗﺴﻠﻂ ﺑـﻪ ﻓﺮاﻳﻨـﺪﻫﺎي ارﺳـﺎل ﻣﻘﺎﻟـﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ ﻣﺠﻠـﻪﻫـﺎي ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ،دﺷﻮاري دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺤﻘﻘﺎن اﻳﻦ ﺣﻮزه ﺑﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﻼت ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ،ﻛُﻨﺪي ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺤﻘﻘﺎن اﻳﺮاﻧﻲ رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﺘﺎﻳـﺎن ﺧﺎرﺟﻲ ،ﻓﻘﺪان زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي ﻗﻮي ﺑﺮاي رﺷﺪ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ در اﻳﺮان و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ رﺷـﺪ ﻛﻤﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ آﻧﻬﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑـﻪوﻳـﮋه رﺷـﺘﻪﻫـﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ، ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﺑﺮﻗﺮاري ارﺗﺒﺎط ﻣﻴﺎن ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳﺮاﻧﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﺮاي ﺗﺒـﺎدلﻫـﺎ و ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ،ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ در ﻋﺮﺻﻪ ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ،ﻛﻤﺒـﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﻲ ،ﻓﻘﺪان ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي ﻛﺎﻓﻲ از ﭘﮋوﻫﺶﻫـﺎ و ﻋـﺪم ﺑﺮﮔـﺰاري ﻫﻤـﺎﻳﺶﻫـﺎ و ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ در اﻳﻦ رﺷﺘﻪ اﺷﺎره ﻛﺮد. ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
160
ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن داد ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳﺮاﻧﻲ رﺷﺘﻪ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻣﺠﻤـﻮع ﺗﻨﻬـﺎ در دو ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه در اﻧﺠﺎم ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ رﺷﺘﺔ ﺧﻮد ﻫﻤﻜﺎري داﺷﺘﻪاﻧﺪ و از آﻧﺠﺎﻛﻪ اﻣـﺮوزه ﻫﻤﻜـﺎري ﺑـﻴﻦ ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان از اﻫﻤﻴـﺖ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪه و ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻘﺎﻟـﻪﻫـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ ﺑـﻴﺶ از ﻳـﻚ ﻧﻔـﺮ ﺑـﻪ ﭼـﺎپ ﻣﻲرﺳﻨﺪ ،وﻟﻲ اﻳﻦ اﻣﺮ درﺑﺎرة ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺣﻮزة رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ ﭼﻨﺪان ﺻﺎدق ﻧﻴﺴﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻛﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ اﻳـﺮان در دﻫـﺔ اﺧﻴـﺮ در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑﺎ 0/20ﺑﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ .در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻘﺎﻻت ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ. ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻲﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛـﻪ ﻣﻴـﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮﮔـﺬاري ﻣﻘـﺎﻻت اﻳـﺮان در رﺷﺘﺔ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك اﺳﺖ. در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺷﺎره ﻛـﺮد ﻛـﻪ ﻣﻘﻮﻟـﻪ ﺿـﻌﻒ ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان رواﺑـﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ را ﺑﺎﻳﺪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻛﻼن ﺿﻌﻒ ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﻲ در ﻛﻞ ﺟﺴـﺖوﺟـﻮ
ﻛﺮد .در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي اﻳﺮان ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ آﻣـﻮزش دادن را ﻧﺪارﻧﺪ در ﺑﺨﺶ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ،درﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ در رﺷﺘﻪ رﻳﺎﺿﻲ ﻓﻴﺰﻳﻚ و ﺗﺠﺮﺑﻲ را ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﻋﻠـﻮم اﻧﺴـﺎﻧﻲ ﺳﻮق داده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ،ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ را ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد .ﮔـﻮﻳﻲ ﻣﻘﻮﻟـﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ ﻳﻚ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺗﻨﺒﻴﻬﻲ ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻗﺪرت ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي آﻣﻮزش دادن ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ! درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺧﻮد آﻣﻮزش ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘـﮋوﻫﺶ دارد و ﻫـﺮ دو ﻣﻘﻮﻟـﻪ ﺑـﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ واﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ .در اﻣﺮﻳﻜـﺎ ﺣـﺪود ﭘـﻨﺞﻫـﺰار و 740 داﻧﺸﮕﺎه وﺟﻮد دارد .اﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻫﺮﻳﻚ از اﻳﻦ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺣﺪود ﻳﻚ ﻫﺰار اﺳﺘﺎد ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺪرﻳﺲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻣﻲﺗﻮان ﺗﺨﻤﻴﻦ زد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺸﻮر ﺑـﻴﺶ از ﭘـﻨﺞ ﻣﻴﻠﻴـﻮن ﻣﺤﻘﻖ و اﺳﺘﺎد دارد درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ در اﻳﺮان ﺣﺪود 30داﻧﺸﮕﺎه وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﻣﺮاﻛﺰ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ و ﻏﻴﺮاﻧﺘﻔﺎﻋﻲ و ﭘﻴﺎم ﻧﻮر اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد در ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺣﺪ ﺑـﻪ 100ﻣﺆﺳﺴـﻪ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﺸﻮر ،ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ اﺳﺖ .در اﻳﻦ داﻧﺸـﮕﺎهﻫـﺎ ،اﺳـﺎﺗﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺻﺮف ﭘﮋوﻫﺶ و ﻣﻘﺎﻟﻪﻧﻮﻳﺴﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗـﺎ آﻣـﻮزش و ﺣﻀـﻮر در ﻛﻼسﻫﺎي درس ،درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي اﻳﺮان اﺳﺎﺗﻴﺪ ،آنﻗﺪر در ﻣﻘﻮﻟﻪ آﻣـﻮزش ﻏﺮق ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻓﺮﺻﺘﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻟﻪﻧﻮﻳﺴﻲ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ ﻧﺪارﻧﺪ. درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﻳﻦ رﻗﻢ ﺑﻴﻦ 3ﺗﺎ 5درﺻﺪ اﺳﺖ! ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﭼﺎپ ﻣﻘﺎﻻت ISIاز ﺳـﻮي اﺳـﺎﺗﻴﺪ ﻣﻄـﺮح ﺷﺪ ،ﺗﻔﺎوت ﻧﮕﺮش ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻳﺮاﻧـﻲ ﺑـﺎ دﻳـﺪﮔﺎهﻫـﺎي ﻏﺮﺑـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﻪﺳﺎدﮔﻲ ﺑﺮاي ﻣﺮاﻛـﺰ ﻋﻠﻤـﻲ دﻧﻴـﺎ ﻗﺎﺑـﻞ ﭘـﺬﻳﺮش ﻧﻴﺴـﺖ و از اﻧﺘﺸـﺎر اﻳـﻦ ﻣﻘـﺎﻻت ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ ﻫﺮﭼﻨﺪ اﻳﻦ ﻣﺎﻧﻊ ،ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان را از ﻛﻢﻛﺎري ﻣﺒﺮا ﻧﻤﻲﺳﺎزد.
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
ﻋﻼوه ﺑـﺮ آن ﺑﻮدﺟـﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎت در ﻛـﻞ ﻛﺸـﻮر ﻣـﺎ ﺣـﺪود ﻧـﻴﻢ درﺻـﺪ اﺳـﺖ
161
ﭘﻲﻧﻮﺷﺖﻫﺎ .1ﻗﺎﻧﻌﻲراد ،ﻣﺤﻤﺪاﻣﻴﻦ؛ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻃﻠﻮع؛ و ﻓﺮﻫﺎد ﺧﺴﺮوﺧﺎور» ،ﻋﻮاﻣﻞ ،اﻧﮕﻴﺰشﻫـﺎ و ﭼـﺎﻟﺶﻫـﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ داﻧﺶ در ﺑﻴﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻋﻠﻤﻲ« ،ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻋﻠﻢ و ﻓﻨّﺎوري ،ﺳﺎل اول ،ﺷﻤﺎره .1387 ،2 .2ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ زﻟﻔﻲ ﮔﻞ» ،از ﺗﺮوﻳﺞ ﻋﻠﻢ ﺗﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺛﺮوت از داﻧﺶ« ،رﻫﻴﺎﻓﺖ ،ﺷﻤﺎره ،1387 ،33ﺻﺺ .16-24 .3ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ ﻧﻮروزي ﭼﺎﻛﻠﻲ و دﻳﮕﺮان» ،ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ اﻳﺮان در ﺳﺎلﻫﺎي 2005و 2006ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﺎر ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ ) .(ISIﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻛﺘﺎب ،ﺷﻤﺎره ،71ﭘﺎﻳﻴﺰ .1386 .4ﺷﻴﺮﻳﻦ دﻫﻘﺎن» ،ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺘﺎﺑﺪاري و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ در اﻳﺮان ،ﺗﺮﻛﻴﻪ ،ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﻣﺼﺮ«، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻛﺘﺎﺑﺪاري و اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ ،ﭘﻴﺎﭘﻲ ،37ﺟﻠﺪ ،10ﺷﻤﺎره .1386 ،1 5. Glossary of thomson scientific terminology (2008), The Thompson Corporation,
[Online] http://science.thomsonreuters.com/support/patents/patinf/terms/ ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎل ﺷﺸﻢ ﺷﻤﺎره 2ﺑﻬﺎر 1390
162
6. Rodenas-Torralba, E., Morales-Rubio, A., and Guardia, M., Scientometric Picture of
the Evolution of the Literature of Automation in Spectroscopy and Its Current State, Spectroscopy Letters, 39, 2006, pp. 513532.
.7ﺷﻴﺮﻳﻦ دﻫﻘﺎن ،ﭘﻴﺸﻴﻦ. 8. Rodenas-Torralba and Et al, Op.cit., pp. 513532. 9. Garfield, Eugene, From the science of science to scientometrics visualizing the history
of science with HistCite software, Journal of Informetrics, No. 3, pp. 173-179.
.10ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦزاده» ،ﻋﻠﻢﺳﻨﺠﻲ در ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﻧﻘﺸﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﺮاي ﻛﺘﺎﺑﺪاران ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ«، ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ) http://jist.irandoc.ac.ir ،دﺳﺘﺮﺳﻲ در دوم ﺷﻬﺮﻳﻮر .(1389 .11ﺷﺎﻫﺒﺪاﻏﻲ ،اﻋﻈﻢ» ،ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ اﻧﺘﺸـﺎر و اﺳـﺘﻨﺎد ﺑـﻪ ﻣﻘـﺎﻻت ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ داﻧـﺶ ﺑـﺮ اﺳـﺎس
ﮔﺰارﺷﺎت ﻧﻤﺎﻳﻪﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي اﺳﺘﻨﺎدي ﻋﻠﻮم ) (ISIاز ﺳﺎل 1985ﺗﺎ 2008ﻣﻴﻼدي« ،در :ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ داﻧﺶ و ﻋﻠﻮم اﻃﻼﻋﺎت :ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ و ﺑﺮﻫﻢﻛﻨﺶﻫﺎ ،ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻣﺤﻤـﺪ ﺣﺴـﻦزاده ،ﺳـﻴﺪ اﻣﻴـﺪ ﻓـﺎﻃﻤﻲ و ﺳـﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻤﺮاﻧﻲ) ،ﺗﻬﺮان :ﻛﺘﺎﺑﺪار.(1388 ،
12. Lolis, S. F. et al, Scientometric analysis of energetic ecology: primary production of
aquatic macrophytes, Maringá, Vol. 31, No. 4, 2009, pp. 363-369. 13. King, David A., The Science impact of nations: what different countries get for their
research spending, Nature, 430, 15 July 2004, pp. 311-315. 14. Garcia, P. et al., Evaluation of Spanish Scientific Production, in International
Obstetrics and Genecology Journals During the Period 1986-2002, European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, Vol. 123, No. 2, 2005. 15. Wen et al., Scientific production of electronic health record research, 19912005,
Computer Methods and Programs in Biomedicine, 86, 2007, pp. 191196. 16. Ma, Ruimin, Ni, Chaoqun, Qui, Junping, Scientific research competitiveness of world
universities in computer science, Scientometrics, 76 (2), 2008, pp. 245-260.
ﺑـﺮ اﺳـﺎس2006 و2005 »ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻠﻢ اﻳﺮان در ﺳﺎلﻫـﺎي، و دﻳﮕﺮان، ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ ﻧﻮروزي ﭼﺎﻛﻠﻲ.17 .1386 ﭘﺎﻳﻴﺰ،71 ﺷﻤﺎره، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻛﺘﺎب،(ISI) آﻣﺎر ﭘﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ
ﻓﺼـﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠـﻮم و ﻓﻨــﺎوري،« ﺗﻌـﺎرﻳﻒ و ﻛﺎرﺑﺮدﻫــﺎ: »ﺗﺤﻠﻴــﻞ اﺳـﺘﻨﺎدي، اﻣﻴﺮﺣﺴـﻴﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴـﺪ.18 .73-88 ﺻﺺ،1386 ،3 ﺷﻤﺎره،22 دوره،اﻃﻼﻋﺎت 19. Uzun, A., A scientometric profile of social sciences research in Turkey, Intl. Inform.
ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪات ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﺣﻮزه رواﺑﻂ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻞ
& Libr. Rev., No. 30, 1998, pp. 169-184.
163
20. Tian, Y., Wen, C., and Hong, S., Global scientific production on GIS research by
bibliometric analysis from 1997 to 2006, Journal of Informetrics, 2008, No. 2, 6574. 21. Dutt, B., Garg, K. C., & Bali, A., Scientometrics of the international journal,
Scientometrics, Scientometris, 56, No. 1, 2003, pp. 81-93.
