zbornik radova conference proceedings

Univerzitet u Beogradu Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja

Efekti primene fizičke aktivnosti na antropološki status dece, omladine i odraslih

ZBORNIK RADOVA

CONFERENCE PROCEEDINGS Effects of Physical Activity Application to Anthropological Status with Children, Youth and Adults

Univerzitet u Beogradu Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Beograd, 10-11 decembar 2016.

MEĐUNARODNA NAUČNA KONFERENCIJA

EFEKTI PRIMENE FIZIČKE AKTIVNOSTI NA ANTROPOLOŠKI STATUS DECE, OMLADINE I ODRASLIH

Zbornik radova

INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE

EFFECTS OF PHYSICAL ACTIVITY APPLICATION TO ANTHROPOLOGICAL STATUS WITH CHILDREN, YOUTH AND ADULTS Conference Proceedings

Beograd, 10-11. decembar 2016.

Međunarodna naučna konferencija Efekti primene fizičke aktivnosti na antropološki status dece, omladine i odraslih / Zbornik radova International Scientific Conference Effects of Physical Activity Application to Anthropological Status With Children, Youth and Adults / Conference Proceedings Izdavač / Published by Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja / University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education Urednici / Editors Doc. dr Branka Savović Doc. dr Radivoj Mandić Doc. dr Sandra Radenović Naučni odbor / Scientific Board Predsednik / President Doc. dr Branka Savović, Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Potpredsednik / Vice President Doc. dr Sandra Radenović, Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Članovi / Members Članovi sa matične institucije / Members from the Institution Prof. dr Dušan Mitić Prof. dr Milivoj Dopsaj Prof. dr Goran Kasum Prof. dr Irina Juhas Van. prof. dr Sanja Mandarić Van. prof. dr Snežana Radisavljević-Janić Van. prof. dr Marina Đorđević-Nikić

Van. prof. dr Ivana Milanović Doc. dr Lidija Moskovljević Doc. dr Ana Orlić Doc. dr Vladimir Mrdaković Doc. dr Bojan Leontijević Doc. dr Vladimir Ilić

Članovi sa ostalih nacionalnih institucija / Members of other National Institutions Prof. dr Dragan Radovanović, Univerzitet u Nišu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja

University of Nis, Faculty of Sport and Physical Education

Van. prof. dr Marko Aleksandrović, Univerzitet u Nišu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja

University of Nis, Faculty of Sport and Physical Education

Van. prof. dr Borislav Obradović, Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja

University of Novi Sad, Faculty of Sport and Physical Education

Prof. dr Srđan Šljukić, Univerzitet u Novom Sadu, Filozofski fakultet

University of Novi Sad, Faculty of Phylosophy

Van. prof. dr Danijela Zdravković, Univerzitet u Nišu, Pedagoški fakultet u Vranju

University of Nis, Faculty of Education in Vranje

Dr Slavica Ševkušić, Institut za pedagoška istraživanja, Beograd

Institute for Educational Research, Belgrade

Dr Jasmina Šefer, Institut za pedagoška istraživanja, Beograd

Institute for Educational Research, Belgrade

Prof. dr Dragana Pavlović-Breneselović, Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet

University of Belgrade, Faculty of Phylosophy

Doc. dr Nenad Koropanovski, Kriminalističko-policijska akademija, Beograd

The Academy of Criminalistic and police studies, Belgrade

Van. prof. dr Patrik Drid, Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja

University of Novi Sad, Faculty of Sport and Physical Education

Članovi iz inostranstva / Foreign Members

Prof. dr Dana Badau (University of Medicine and Pharmacy of Targu Mures, Romania) Prof. dr Milan Čoh (Univerzitet u Ljubljani, Fakultet za šport) Prof. dr Goran Bošnjak (Univerzitet u Banja Luci, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) Prof. dr Athanailidis Ioannis, Democritus University of Thrace, Greece Prof. dr Jukka Alava, Institute of Educational Leadership, Finland Van. prof. dr Hrvoje Jurić, Sveučilište u Zagrebu, Filozofski fakultet Doc. dr Stevo Popović, Univerzitet u Nikšiću, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Doc. dr Iva Rinčić, Sveučilište u Rijeci, Medicinski fakultet Organizacioni odbor / Organizational Board Predsednik / President Van. prof. dr Dejan Suzović, Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Članovi / Members Doc. dr Goran Prebeg Doc. dr Igor Ranisavljev Doc. dr Miloš Mudrić Doc. dr Milan Matić dr Jelena Jovanović

Nastavnik stranog jezika Gordana Vekarić Doc. dr med Branka Marković As. Slobodanka Dobrijević As. dr Miloš Marković As. Nikola Majstorović

Prevod na srpski i engleski / Translated by: Gordana Vekarić Kompjuterska obrada i grafički dizajn/ Technical aditing – layout: Newpress Fotografija na koricama/ Cover page photo: Dunja Dopsaj Štampa / Printed by: Newpress Smederevo 2017.

Tiraž / Circulation: 30 copies

MEĐUNARODNA NAUČNA KONFERENCIJA

EFEKTI PRIMENE FIZIČKE AKTIVNOSTI NA ANTROPOLOŠKI STATUS DECE, OMLADINE I ODRASLIH

Zbornik radova

INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE

EFFECTS OF PHYSICAL ACTIVITY APPLICATION TO ANTHROPOLOGICAL STATUS WITH CHILDREN, YOUTH AND ADULTS

Conference Proceedings

Beograd, 10-11. decembar 2016.

SADRŽAJ/CONTENTS

Ljiljana Stankov, Mira Jovanović SARADNJA VASPITAČA, RODITELJA I LOKALNE ZAJEDNICE NA PROMOCIJI SPORTA U PREDŠKOLSKIM USTANOVAMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 COOPERATION BETWEEN PRESCHOOL TEACHERS, PARENTS AND THE LOCAL COMMUNITY IN PROMOTION OF SPORTS IN KINDERGARTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Živorad Marković MATERIJALNO-PROSTORNI USLOVI PREDŠKOLSKIH USTANOVA ZA REALIZACIJU USMERENIH AKTIVNOSTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 MATERIAL SPATIAL CONDITIONS OF PRESCHOOLS FOR THE REALISATION OF DIRECTED ACTIVITIES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Snežana Mirkov ODNOSI EPISTEMOLOŠKIH UVERENJA STUDENATA SA CILJEVIMA I STRATEGIJAMA UČENJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 RELATIONS BETWEEN UNIVERSITY STUDENTS’ EPISTEMOLOGICAL BELIEFS AND THEIR LEARNING GOALS AND STRATEGIES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Gorana Mršić ŠKOLSKA SPORTSKA TAKMIČENJA U REPUBLICI SLOVENIJI I REPUBLICI SRBIJI . . . . . . . . . . . . 53 SCHOOL SPORTS COMPETITIONS IN THE REPUBLIC OF SLOVENIA AND THE REPUBLIC OF SERBIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Matija Mato Škerbić ETHICS OF SPORT: CONTOURS AND DIVISIONS OF A DISCIPLINE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Sandra Radenović ETIKA SPORTA U NASTAVI – POTREBA I IZAZOVI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 ETHICS OF SPORT IN A CURRICULUM – NEEDS AND CHALLENGES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Hrvoje Karninčić, Mario Baić, Kristijan Slačanac MOTIVACIONE RAZLIKE U SMANJENJU TELESNE MASE U RVANJU. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 MOTIVATIONAL DIFFRENCES IN REDUCTION OF BODY MASS IN WRESTLING . . . . . . . . . . . . . 83 Nikola Mijatov PROBLEMATIKA PPRVIH GODINA RADA DRŽAVNOG INSTITUTA ZA FISKULTURU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 DIFFICULTIES IN THE BEGINNING OF THE NATIONAL INSTITUTE FOR PHYSICAL EDUCATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Ante Rađa, Saša Krstulović, Goran Kuvačić, Doris Mohorović, Marko Erceg RAZLIKE U MOTORIČKIM SPOSOBNOSTIMA IZMEĐU DŽUDISTKINJA I SPORTISTKINJA U NEKIM TIMSKIM SPORTOVIMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 DIFFERENCES IN MOTOR ABILITIES BETWEEN FEMALE JUDOKAS AND FEMALE ATHLETES FROM SOME TEAM SPORTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Dominik Pavić, Hrvoje Ljubičić, Nebojša Zagorac, Marijana Čavala, Josefina Jukić UTJECAJ NEKIH MOTORIČKIH SPOSOBNOSTI I MORFOLOŠKIH KARAKTERISTIKA NA REZULTAT U BACAČKIM I SKAKAČKIM DISCIPLINAMA KOD ISPITANICA KADETSKOG UZRASTA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 INFLUENCE OF CERTAIN MOTOR ABILITIES AND MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS ON RESULTS IN THROWING AND JUMPING DISCIPLINES IN FEMALE CADET EXAMINEES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Nebojša Đošić POVEZANOST EKSPLOZIVNE SNAGE TIPA SKOČNOSTI I AGILNOSTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 RELATIONSHIP OF EXPLOSIVE POWER OF TYPE JUMPING AND AGILITY. . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Zbornik radova

7

Sadržaj

Luka Pezelj, Boris Males, Alen Miletic, Boris Milavic, Tea Guc SWIMMING COMPETENCIES AND PERCEIVED SWIMMING ENGAGEMENT OF KINESIOLOGY STUDENTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Danijela Kuna, Sanjin Džajić, Nevenka Ćuk METHODICAL MODEL FOR CORRECTION COMMON MISTAKE IN SNOW PLOW TURN PERFORMANCE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Zdravko Aničić, Nikola Majstorović, Igor Ranisavljev, Goran Nešić UTICAJ DOPUNSKIH VEŽBI U TRENINGU NA RAZVOJ SKOČNOSTI ODBOJKAŠICA UZRASTA 14-15 GODINA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 THE INFLUENCE OF ADDITIONAL TRAINING EXERCISES ON THE DEVELOPMENT OF VERTICAL JUMPS OF FEMALE VOLLEYBALL PLAYERS AGED 14-15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Sanja Mandarić, Darko Mitrović, Ana Šparović, Bojana Szabo UTICAJ SPECIFIČNIH VEŽBI TEHNIKE VESLANJA NA KOORDINACIJU U RITMU . . . . . . . . . . . 148 INFLUENCE OF ROWING SPECIFIC RHYTHMIC EXERCISES ON COORDINATION IN RHYTHM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Darko Mitrović, Željko Rajković, Filip Lalić, Aleksandar Milkovski ZASTUPLJENOST ELEMENATA TEHNIKE KOD RAFTING TIMOVA (R6), U SLALOMU . . . . . . . 160 REPRESENTATION OF TECHNIQUES ELEMENTS IN RAFTING TEAMS (R6), IN SLALOM . . . . 166 Aleksandar Stanković, Vladimir Mrdaković, Filip Kukić, Miloš Ubović, Duško Ilić POUZDANOST IZOMETRIJSKOG NAPREZANJA EKSTENZORA KOLENA PRI RAZLIČITIM UGLOVIMA U ZGLOBU KOLENA – TESTIRANJE U OTVORENOM I ZATVORENOM KINETIČKOM LANCU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 RELIABILITY OF ISOMETRIC KNEE EXTENSION AT DIFFERENT KNEE ANGLES – TESTED IN OPENED AND CLOSED KINETIC CHAIN CONDITIONS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Robert Ropret, Ivan Rakić KARAKTERISTIKE POKRETA NOGU KOD TAKMIČARA U ALPSKOM SKIJANJU . . . . . . . . . . . . . 188 CHARACTERISTICS OF LEG MOVEMENTS IN ALPINE SKIING COMPETITORS . . . . . . . . . . . . . 191 Danijela Zdravković SPORTSKI RESURSI U POGRANIČJU (OPŠTINE TRGOVIŠTE I BUJANOVAC, PČINJSKI OKRUG) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 SPORTS RESOURCES IN THE BORDER REGION (MUNICIPALITIES TRGOVIŠTE AND BUJANOVAC, DISTRICT OF PČINJA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Magdalena Damjanovska, Giurka Gantcheva, Serjoza Gontarev THE RELATIONS AMONG RHYTHMIC ABILITIES, AGILITY, AGE, AND SPORT EXPERIANCE LENGHT IN FEMALE STUDENTS OF “VASIL LEVSKI” SPORT’S ACADEMY OF SOFIA . . . . . . . . 210 Lejla Šebić, Marijana Podrug Arapović, Adriana Ljubojević, Amra Nožinović, Aldvin Torlaković ANALIZA RAZLIKA MORFOLOŠKIH KARAKTERISTIKA KOD DJEVOJAKA UKLJUČENIH U RAZLIČITE ESTETSKE KRETNE AKTIVNOSTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 ANALYSIS OF MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS DIFFERENCES IN GIRLS ENGAGED IN DIFFERENT AESTHETIC MOVEMENT ACTIVITIES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 Maja Zednik, Nebojša Zagorac, Marijana Čavala, Hrvoje Ljubičić, Predrag Saratlija UTJECAJ NEKIH MORFOLOŠKIH KARAKTERISTIKA NA REZULTAT U TRČANJU NA 60 M KOD KADETKINJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 INFLUENCE OF CERTAIN MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS ON 60 M RUNNING RESULTS IN FEMALE CADETS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 Seryozha Gontarev, Ruzdija Kalach, Lenche A. Velichkovska, Silvija Kermeci THE PHYSICAL FITNESS LEVEL IN RELATION TO BODY WEIGHT STATUS IN MACEDONIAN PRESCHOOL CHILDREN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 Kristijan Slačanac, Mario Baić, Hrvoje Karninčić, Nikola Starčević, Renato Šunjerga, Ana Penjak UTICAJ PARAMETARA TEHNIČKE EFIKASNOSTI NA PLASMAN ČLANOVA RVAČKE REPREZENTACIJE HRVATSKE NA SVETSKOM PRVENSTVU 2013. GODINE . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 EFFECT OF TECHNICAL EFFICICENCY PARAMETERS ON PLACING OF CROATIAN WRESTLING NATIONAL TEAM MEMBERS IN WORLD CHAMPIONSHIPS IN 2013 . . . . . . . . . . 244

8


Sadržaj

Aldvin Torlaković, Roman Kebat, Edin Mirvić, Adis Zuković, Emir Hondo, Amel Mekić KOMPARACIJA EFIKASNOSTI PROCESA UČENJA PLIVAČKIH VJEŠTINA IZMEĐU DJEČAKA I DJEVOJČICA – TEORIJSKI I PRAKTIČNI ASPEKTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 COMPARISON OF EFFICIENCY OF LEARNING PROCESS OF SWIMMING SKILLS BETWEEN BOYS AND GIRLS - THEORETICAL AND PRACTICAL ASPECTS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 Goran Kuvačić, Saša Krstulović, Josip Maleš, Duje Jelaska, Goran Jelaska ANALIZA AKTIVNOSTI U AMATERSKOM BOKSU TOKOM TAKMIČENJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 ACTIVITY ANALYSIS IN AMATEUR BOXING DURING THE COMPETITION. . . . . . . . . . . . . . . . . 265 Marija Macura, Sanja Mandarić, Milinko Dabović, Aleksandra Lazić, Maja Macura INCIDENCA POREMEĆAJA MENSTRUALNOG CIKLUSA KOD GIMNASTIČARKI – PILOT STUDIJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 THE INCIDENCE OF MENSTRUAL CYCLE DISORDERS IN GYMNASTS - PILOT STUDY . . . . . . 276 Gordana Furjan-Mandić, Vukosava Trbović, Ana-Marija Jagodić Rukavina IMPACT OF BODY TECHNIQUES IN PHYSIOTHERAPY PROCESS ON INCREASE PATIENTS MOBILITY WITH CERVICOBRACHIAL SYNDROME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 Ivan Kolev CHARACTERISTICS OF HYPOXIC TRAINING IN CYCLING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 Miroljub Ivanović PERCEPCIJA UTICAJA INFORMATIVNIH SREDSTAVA NA SLIKU TELA U PREDADOLESCENCIJI I ADOLESCENCIJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 PERCEIVED THE EFFECT OF INFORMATION CONTENT ON BODY IMAGE IN PREADOLESCENCE AND ADOLESCENCE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 Grigor Gutev, Hristyana Guteva, Iva Dimova HISTORY AND DEVELOPMENT OF BULGARIAN 100 M – MEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 Rumyana Karapetrova RESEARCH ON ANTHROPOMETRIC AND PHYSICAL INDEXES OF 11-14-YEAR-OLD BOYS FROM THE REPUBLIC OF KUWAIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 Nevenka Ćuk, Danijela Kuna , Marko Erceg DIFFERENCES IN PULMONARY FUNCTION BETWEEN MALE AND FEMALE COMPETITIVE CYCLISTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 Sanja Dimoski, Irena Stojković, Aleksandra Grbović, Fadilj Eminović EFEKTI FIZIČKE AKTIVNOSTI NA MENTALNO ZDRAVLJE I KVALITET ŽIVOTA STARIH OSOBA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 EFFECTS OF PHYSICAL ACTIVITY ON MENTAL HEALTH AND QUALITY OF LIFE I N THE ELDERLY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 Ivaylo Lazarov DETERMINING THRESHOLD LEVELS ON A RUNNING LOADS AT TRAINING IN MIDDLE DISTANCE RUNNING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337

Zbornik radova

9

NAPOMENA Svi radovi publikovani u ovom Međunarodnom zborniku su dvostruko recenzirani. Recenzenti su bili: Urednici: doc. dr Branka Savović (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) doc. dr Radivoj Mandić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) doc. dr Sandra Radenović (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • prof. dr Dušan Mitić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • prof. dr Dragan Mirkov (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • prof. dr Dušan Ugarković (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • prof. dr Dušanka Lazarević (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • prof. dr Goran Kasum (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • prof. dr Goran Nešić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • prof. dr Milivoj Dopsaj (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Marija Macura (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Marina Đorđević Nikić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Snežana Radisavljević Janić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Dejan Ilić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Dejan Suzović (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Robert Ropret (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Sanja Mandarić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Zoran Valdevit (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Ivana Milanović (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Milinko Dabović (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Ana Orlić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Ana Vesković (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Vladimir Mrdaković (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Vladimir Ilić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Željko Rajković (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Bojan Leontijević (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Zoran Bratuša (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Goran Prebeg (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Miloš Mudrić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Lidija Moskovljević (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Milan Matić (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Igor Ranisavljev (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • prof. dr Dragan Radovanović (Univerzitet u Nišu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • van. prof. dr Hrvoje Jurić (Sveučilište u Zagrebu, Filozofski fakultet) • van. prof. dr Patrik Drid (Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja) • doc. dr Nenad Koropanovski (Kriminalističko-policijska akademija, Beograd) • dr Olivera Knežević (Univerzitet u Beogradu, Institut za medicinska istraživanja) • dr Jelena Jovanović (Univerzitet u Beogradu, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja

10


ACKNOWLEDGMENTS All articles published in the Proceedings of the International Conference are reviewed by “double blind review” methods, and the reviewers were: Editor: assoc. prof. Branka Savović, Ph.D. (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) assoc. prof. Radivoj Mandić, Ph.D. (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) assoc. prof. Sandra Radenović, Ph.D. (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • prof. Dušan Mitić, Ph.D. (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • prof. Dragan Mirkov, Ph.D. (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • prof. Dušan Ugarković, Ph.D. (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • prof. Dušanka Lazarević, Ph.D. (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • prof. Goran Kasum, Ph.D. (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • prof. Goran Nešić, Ph.D. (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • prof. Milivoj Dopsaj, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Marija Macura, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Marina Đorđević Nikić, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Snežana Radisavljević Janjić, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Dejan Ilić, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Dejan Suzović, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Robert Ropret, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Sanja Mandarić, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Zoran Valdevit, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Ivana Milanović, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Milinko Dabović, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Ana Orlić, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Ana Vesković, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Vladimir Mrdaković, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Vladimir Ilić, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Željko Rajković, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Bojan Leontijević, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Zoran Bratuša, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Goran Prebeg, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Miloš Mudrić, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Lidija Moskovljević, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Milan Matić, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Igor Ranisavljev, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education) • prof. Dragan Radovanović, Ph.D (University of Niš, Faculty of Sport and Physical Education) • assoc. prof. Hrvoje Jurić, Ph.D (University of Zagreb, Faculty of Phylosophy) • assoc. prof. Patrik Drid, Ph.D (University of Novi Sad, Faculty of Sport and Physical Education) • asst. prof. Nenad Koropanovski, Ph.D (Police Academy, Belgrade) • Olivera Knežević, Ph.D (University of Belgrade, Institute for Medical Research) • Jelena Jovanović, Ph.D (University of Belgrade, Faculty of Sport and Physical Education)

Zbornik radova

11

PREDGOVOR Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja Univerziteta u Beogradu je od 2011. godine1 organizator Međunarodne konferencije „Efekti primene fizičke aktivnosti na antropološki status dece, omladine i odraslih“. Tokom poslednjih pet godina, Konferencija se razvijala. Danas je po kvalitetu prepoznatljiva istraživačima iz Srbije, regiona a i u međunarodnim istraživačkim tokovima. Tokom Konferencije prezentuju se najnovija teorijska saznanja, rezultati naučnih istraživanja i pozitivnih iskustava iz prakse fizičkog vaspitanja, sporta i rekreacije. I više od toga: budući da je multidisciplinarno orijentisana, Konferencija je mesto razmene iskustava istraživača različitih profila. Konferenciju podržava Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije, Olimpijski komitet Republike Srbije a od predhodne, 2015. godine i Ministarstvo omladine i sporta Republike Srbije. Učesnici ovogodišnje Konferencije poslali su istraživačke radove u skladu sa dosada najvećim brojem definisanih tematskih područja. Radovi su stigli iz deset različitih zemalja, iz Bosne i Hercegovine, Bugarske, Crne Gore, Finske, Grčke, Hrvatske, Makedonije, Slovenije, Turske i Srbije. Međunarodni naučni odbor i recenzentski kolegijum sačinjen od vrsnih naučnih i stručnih autoriteta iz osam zemalja je, prema kriterijumima koji su raspisani u pozivu za međunarodnu naučnu konferenciju, prihvatio većinu radova na srpskom i engleskom jeziku u izvornoj formi koju su autori dostavili. Od osamdeset i tri (83) pristigla rada, tri (3) je odbijeno a jedan broj je prihvaćen uz korekcije. Konferencija je realizovana u deset (10) sesija na kojima su usmeno predstavljeni radovi a i putem trinaest (13) poster prezentacija. Na Konferenciji su gostovali pozivni predavači iz Republike Finske i Republike Hrvatske. U skladu sa tradicijom započetom prošle godine, pored učešća na Konferenciji, pozivni predavači su održali dodatna predavanja za studente doktorskih i master diplomskih studija. U Zborniku radova se nalazi 35 radova. Svi radovi svojim kvalitetom, po mišljenju eminentnih recenzenata, zadovoljavaju kriterijume radova sa međunarodne konferencije. Oni predstavljaju mali istraživački kapital, a iznesene ideje materijale za kritičke osvrte i dalji razvoj nauke. Ovaj Zbornik rezultat je zalaganja istraživača, međunarodnog naučnog odbora, recenzentskog kolegijuma i organizacionog odbora. Svima im se od srca zahvaljujem. Predsednik Naučnog odbora Doc. dr Branka Savović

1 Na osnovu projekta Ministarstva III 47015

12


PREFACE

Since 20112, the Faculty of Sport and Physical Education of the University of Belgrade has been the organizer of the International Scientific Conference “Effects of physical activity application to anthropological status with children, youth, and adults”. For the past five years, the Conference has developed. Nowadays it is recognizable by its quality to the researches from Serbia, the region, and international research circles. During the conference, the latest theoretical knowledge, results of scientific studies and positive experience from the practice of physical education, sport and recreation are presented. Even more than that – being multidisciplinary oriented, the Conference is the place where different profile researchers share their experience. The conference is supported by the Ministry of Education, Science and Technological Development of the Republic of Serbia, the Olympic Committee of the Republic of Serbia, and, since 2015, the Ministry of Youth and Sport of the Republic of Serbia. Participants of this Conference have sent their scientific papers in accordance with the largest number of defined thematic fields so far. The papers have arrived from ten different countries, from Bosnia and Herzegovina, Bulgaria, Montenegro, Finland, Greece, Croatia, Macedonia, Slovenia, Turkey, and Serbia. The International Scientific Committee and the Review Board comprised of distinguished scientific and professional authorities from eight counties, according to the criteria announced in the call for the International Scientific Conference, have accepted most of papers in Serbian and English in their original form as provided by authors. Out of eighty-three (83) papers that have arrived, three (3) have been rejected, and a number of them has been accepted with corrections. The Conference has been realized in ten (10) sessions in which papers were presented orally, and in thirteen (13) poster presentations. Key note speakers from the Republic of Finland and the Republic of Croatia were the guests of the Conference. In accordance with the tradition that started last year, together with their participation in the Conference, key note speakers gave lectures for students of doctoral and master studies. The Conference Proceedings contain 34 papers. By their quality, in the opinion of our eminent reviewers, satisfy the criteria for an international conference. They represent a small research capital, and the presented ideas material for critical reviews and further development of science. These Conference Proceedings are the result of efforts of researchers, International Scientific Committee, the Review Board and the Organizational Committee. I would like to express my deepest gratitude to all of them. President of the Scientific Board Assistant Prof. Branka Savović, Ph.D.

2 Based on the project of the Ministry of Education, Science and Technological Development of the Republic of Serbia III 47015 Zbornik radova

13

UDK 796-053.4

SARADNJA VASPITAČA, RODITELJA I LOKALNE ZAJEDNICE NA PROMOCIJI SPORTA U PREDŠKOLSKIM USTANOVAMA

Ljiljana Stankov1, Mira Jovanović1

Visoka škola strukovnih studija za vaspitače, Šabac, Srbija

1

UVOD Dečji razvoj je u periodu do sedme godine najintenzivniji a svaki aspekt razvoja postavlja zahteve odraslima da planiraju saradnju sa lokalnom sredinom u cilju što uspešnijeg vaspitnoobrazovnog delovanja. Predmet istraživanja su načini i oblici saradnje vaspitača, roditelja i lokalne sredine na promociji sporta u radu sa decom predškolskog uzrasta. U izveštaju završnog dokumenta „Svet po meri dece“ usvojenom 2002. na Specijalnom zasedanju Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, date su jasne smernice i zaključak da sport – od igre i fizičke aktivnosti do organizovanog takmičarskog sporta – predstavlja moćno i ekonomično oruđe da se podstakne dostizanje milenijumskih razvojnih ciljeva, što je plan oko koga su se svetski lideri saglasili na ovom samitu. Predškolski period je najpovoljnije vreme za stimulisanje razvoja morfoloških karakteristika, motoričkih i funkcionalnih sposobnosti kao i sticanja zdravih životnih navika. Sve fizičke aktivnosti sa decom predškolskog uzrasta je najprimerenije sprovoditi kroz igru jer je deci to primarna i prirodna potreba. Deca kroz igru upoznaju svet oko sebe, uče nove pokrete, maštaju, stvaraju, stiču prijateljstva i socijalne odnose, igra dete ispunjava velikim zadovoljstvom, kroz igru se dete ostvaruje. Stoga je izuzetno važno od ranog detinjstva detetu omogućiti prostor i vreme kako bi se dete što više kretalo i igralo, ujedno i steklo pozitivan odnos prema vežbanju i sportu uopšte, kako bi te pozitivne navike i ljubav prema sportu razvijali kasnije u životu. Autor Vladimir Findak naglašava značaj bavljenja sportom za decu predškolskog uzrasta. Bavljenje sportom je za decu igra kroz koju pospešuju svoja motorička znanja i sposobnosti. Motorička znanja su bitna za ispunjenje egzistencijalnih i esencijalnih potreba, za zadovoljenje raznovrsnih biotičkih i civilizacijskih potreba, ali su istovremeno presudan činilac rasta, razvoja svih osobina i sposobnosti, naročito onih na koje se u detinjstvu jedino ili najviše može uticati (Findak, 2001). Kvalitetni i dobro organizovani programi sportskih aktivnosti uz uključivanje roditelja, višestruko će koristiti deci predškolskog uzrasta. Posebna uloga vaspitača ogleda se u pomoći roditeljima i deci pri odabiru sporta u koji bi se dete najlakše uključilo. Razvojem motoričkih veština i sposobnosti značajno će se doprineti kognitivnom, socijalnom i emotivnom razvoju dece ovog uzrasta. U prilog navedenom je tumačenje teorije integralnog razvoja u kojoj se navodi da je fizički, kognitivni i emocionalni razvoj male dece veoma povezan i da svaki podsistem psihosomatskog statusa prilikom transformacije utiče na transformaciju drugih podsistema (Ismail, & Gruber, 1971; Ismail, Kane, & Kirkendall, 1976). Da bi na najbolji način iskoristio svoju poziciju kreatora programskog modela, vaspitač prilikom programiranja vaspitno- obrazovnih sadržaja i aktivnosti dece putem kojih će se sadržaji ostvarivati, treba da polazi od: - Opštih osnova predškolskog programa vaspitno-obrazovnog rada (Pravilnik, 2006), posebno njegovih ciljeva (formulisanih na osnovu psiholoških i drugih saznanja o razvojnim mogućnostima i potrebama dece i društvenih zahteva u odnosu na to šta se vaspitanjem i obrazovanjem želi postići), uz davanje prednosti onim sadržajima aktivnosti, situacijama, postupcima, oblicima, koji imaju veće razvojne potencijale. - Karakteristika regiona u kojem se nalazi predškolska ustanova, s obzirom na zahtev da planiranje u oblasti predškolskog vaspitanja i obrazovanja treba da bude lokalno obojeno i izlazi u susret lokalnoj društvenoj zajednici, kao i sagledavanja mogućnosti za dogovaranje sa roditeljima dece i njihovo uključivanje u vaspitno-obrazovni proces i život u vrtiću. Zbornik radova

15

Ljiljana Stankov, Mira Jovanović

Jedna od značajnih aktivnosti vaspitača odnosi se na promovisanje fizičke aktivnosti, zdravog načina života i stvaranje pozitivnog ambijenta za upražnjavanje sportskih aktivnosti dece u dečjem vrtiću. Uključivanje roditelja, razvoj partnerskih odnosa sa roditeljima i lokalnom zajednicom osnovni je preduslov realizacije i uvođenja novih oblika i sadržaja sportskih aktivnosti u vaspitno-obrazovni program. Pravilnik o dozvoli za rad nastavnika, vaspitača i stručnih saradnika (2005) propisuje standarde koje vaspitač treba da zadovolji kako bi uspešno mogao da radi u predškolskoj ustanovi. U delu koji se odnosi na Program uvođenja u posao navedeni su zahtevi u vezi sa planiranjem, programiranjem, ostvarivanjem i vrednovanjem vaspitno - obrazovnog rada, praćenjem razvoja i postignuća dece i saradnjom sa kolegama, porodicom i lokalnom zajednicom (Stankov, Jovanović, 2016). Zbog svega navedenog javlja se potreba za praćenjem i analizom saradnje vaspitača, roditelja predškolske dece i lokalne zajednice na promociji sporta u dečjem vrtiću. Pored toga, treba doći do informacija o čitavom nizu elemenata koji doprinose kvalitetnijoj saradnji vaspitača i roditelja i njihovom uticaju na formiranje pozitivnih stavova o vežbanju i sportu, kao i doživotnim navikama za vežbanje. Smatramo da kroz partnerstvo vaspitača, roditelja i lokalne zajednice treba omogućiti pristup sportskim klubovima u predškolske ustanove kako bi se od predškolskog uzrasta razvijao pozitivan i aktivan stav prema sportskom načinu života.

METODE Primenom deskriptivne metode, nastojali smo da u empirijskom istraživanju, iz perspektive vaspitača, saznamo na koji način se u promociju sporta sporta u dečjem vrtiću uključuju roditelji i u kojoj meri su prisutni predstavnici sportskih društava, da li je saradnja kontinuirana i koliko doprinosi da se deca zainteresuju za sport i započnu bavljenje različitim vidovima sportskih aktivnosti. Uzorak je činilo 35 vaspitača koji rade u dečjim vrtićima na teritoriji Beograda (opštine Vračar, Palilula, Čukarica, Novi Beograd, Zemun, Surčin i Obrenovac), Rume i Valjeva. Struktura uzorka je sledeća: 71,43% radi u gradskoj sredini, 17,14% u prigradskoj i 11,44% u seoskoj. Uzrast dece sa kojom rade je od 3 godine do polaska u školu (mlađa uzrasna grupa 20,00%, srednja 5,71%, starija 31,44%, mešovita 5,71%, pripremna predškolska grupa 37,14%). Anketa je sadržala 12 pitanja, otvorenog, zatvorenog i kombinovanog tipa. Prva grupa pitanja odnosila se na uslove za bavljenje dece fizičkim aktivnostima u vrtiću (4); druga grupa pitanja je bila usmerena na oblike saradnje sa roditeljima, programe i manifestacije koji se realizuju u vrtićima (4); preostala 4 pitanja odnosila su se na saradnju sa sportskim društvima i uključivanje dece u različite sportove.

REZULTATI Polazeći od toga koliko je značajna uloga prostora u kojem deca borave veći deo dana, ne samo za njihov pravilan fizički već i za sve aspekte razvoja, nastojali smo da saznamo od vaspitača gde se najčešće odvijaju fizičke aktivnosi dece i kakvi su uslovi za vaspitno-obrazovni rad u radnim sobama i dvorištu vrtića. Tabela 1. Prostor vrtića u kojem se najčešće odvijaju igre i fizičke aktivnosti dece а) u radnoj sobi b) u sali vrtića c) u holu vrtića d) u dvorištu vrtića e) u zavisnosti od broja dece i vremenskih uslova – u dvorištu vrtića ili osnovne škole, holu, radnoj sobi Σ

16

7 9 2 4 13

20,00 % 25,71% 5,71% 11,44% 37,14%

35

100%


Saradnja vaspitača, roditelja i lokalne zajednice na promociji sporta u predškolskim ustanovama

Vrednosti prikazane u Tabeli 1. ukazuju da vaspitači u najvećem procentu (37,14%) nastoje da se prilagode uslovima, menjajući sredinu u kojoj se odvijaju igre i fizičke aktivnosti, imajući u vidu potrebe dece. Tabela 2. Uslovi za realizovanje fizičkih aktivnosti u radnoj sobi а) radna soba je prostrana i u potpunosti zadovoljava dečje potrebe za fizičkim aktivnostima b) radna soba je prostrana ali veliki broj dece ograničava mogućnosti za bavljenje fizičkim aktivnostima c) radna soba nije dovoljno prostrana da bi se u njoj realizovale fizičke aktivnosti u skladu sa dečjim potrebama Σ

10

28,57%

12

34,29%

13

37,14%

35

100%

Kada su u pitanju uslovi za bavljenje dece različitim fizičkim aktivnostima u radnoj sobi, vrednosti u Tabeli 2. pokazuju da u većini slučajeva (71,43%) oni ne zadovoljavaju dečje potrebe, bilo da sam prostor nije odgovarajući, bilo da je broj dece veći nego što je to predviđeno kapacitetima. Tabela 3. Uslovi za realizovanje fizičkih aktivnosti u dvorištu vrtića а) prostor u dvorištu i opremljenost spravama u potpunosti odgovaraju potrebama dece b) dvorište je prostrano ali nije dovoljno opremljeno spravama koje bi deca koristila c) u dvorištu nema dovoljno prostora za fizičke aktivnosti dece Σ

8

22,86%

25

71,43%

2 35

5,71% 100%

Prostor u dvorištu i opremljenost spravama su odgovarajući samo po oceni 8 učesnika anketiranja (22,86%). Najveći procenat odgovora (71,43%) ukazuje da i tamo gde je prostor zadovoljavajući, njegova nedovoljna opremljenost sužava mogućnosti za realizaciju aktivnosti. U skladu sa odgovorima na ovo pitanje, više od polovine vaspitača smatra da igre i aktivnosti dece na otvorenom prostoru nisu dovoljno zastupljene u vaspitno-obrazovnom radu (20 vaspitača, 57,14%). Tabela 4. Oblici saradnje sa roditeljima u cilju promocije zdravih životnih navika i fizičkih aktivnosti dece а) predavanja b) roditeljski sastanci c) sportske aktivnosti zajedno sa decom d) učešće u sportskim manifestacijama e) učešće u realizaciji aktivnosti u vrtiću Σ

1 8 23 14 16 62

1,61% 12,90% 37,10% 22,58% 25,81% 100%

Za razliku od podataka dobijenih na osnovu prethodnih odgovora, ohrabrujući su rezultati koji se odnose na oblike saradnje sa roditeljima. Najčešće je to zajedničko učešće sa decom u sportskim aktivnostima (37,10%), u sportskim manifestacijama (22,58%). Značajno je i učešće roditelja realizaciji aktivnosti (25,81%) koje se odvija u okviru različitih radionica, kada zajedno sa decom prave didaktička sredstva i rekvizite koji se kasnije koriste za fizičke aktivnosti ili se odvija prilikom predstavljanja zanimanja. Iako je obaveštavanje roditelja o važnosti poštovanja zdravih životnih navika i o ulozi fizičke aktivnosti dece za njihov pravilan razvoj prisutno u vidu predavanja ili kao tema razgovora na roditeljskim sastancima, ipak neposredno učešće omogućava najveću dobit za decu.

Zbornik radova

17


Tabela 5. Učestalost uključivanja roditelja u sportske aktivnosti dece u vrtiću а) najmanje jednom mesečno b) nekoliko puta godišnje (2-4 puta) c) jednom godišnje Σ

8 20 7 35

22,86% 57,14% 20,00% 100%

Takođe je ohrabrujući podatak da se u najmanjem procentu (20,00%) zajedničke aktivnosti odvijaju samo jednom godišnje. U pojedininim sredinama su zastupljene na mesečnom nivou (22,86%), dok se većina učesnika (57,14%) izjasnila da je to 2 do 4 puta u toku godine. U okviru Dečje nedelje, u oktobru mesecu, uključuju se svi dečji vrtići organizovanjem sportskih dana. Tokom godine se, u zavisnosti od sredine (gradska, prigradska, seoska) i uslova u lokalnoj zajednici (u saradnji sa sportskim klubovima ili školicama sporta), odvijaju sportski susreti dece iz različitih vrtića povodom dana predškolske ustanove, dečji maraton, takmičenja u malom fudbalu ali i u drugim sportovima sa loptom, kao i sportske igre u kojima je potrebno pokazati spretnost, brzinu, upornost i iznad svaga timski duh (neke od navedenih manifestacija su „U zdravom telu – zdrav duh“; „Šumski vrtić“ u Zemunu; Svetosavska dečja ulična trka u Valjevu; „Aprilijada, „Dečja olimpijada“, Zavrti točak“ manifestacija održana 3. juna 2016. godine u Rumi, kada su deca učestvovala vozeći trotinete, tricikle, bicikle, rolere).Vaspitači posebno ističu doprinos i podršku, koju pri organizovanju manifestacija imaju od stručnih saradnika za fizičko vaspitanje i roditelja koji se aktivno bave sportom. O postojanju posebnih programa ili projekata iz oblasti fizičkog vaspitanja, koji su dopuna redovnih fizičkih aktivnosti, izjasnilo se 13 učesnika (37,14%). U izboru teme projekta na godišnjem novou, u dečjem vrtiću – radnoj jedinici, učestvuju i roditelji pa su načini na koji se ona odvija uvek rezultat timskog rada. Neki od navedenih projekata su „Sportske maštarije“, „Put u središte igre“ „Dete i sport“. Tabela 6. Oblici saradnje dečjeg vrtića i sportskih društava а) posete vrtiću i razgovori sa decom b) organizovanje sportskih aktivnosti dece u vrtiću c) posete dece sportskim klubovima d) priprema i realizacija sportskih manifestacija e) ne postoji saradnja Σ

15 17 10 7 2 51

29,41% 33,33% 19,61% 13,73% 3,92% 100%

Saradnja dečjih vrtića i sportskih društava se u najvećem procentu odvija u vidu posete vrtićima, pri čemu deca u razgovoru sa stručnjacima saznaju o osobenostima pojedinih sportova (29,41%) a još bliže se upoznaju kada imaju prilike da učestvuju u sportskim aktivnostima (33,33%). U onim sredinama gde je to moguće i deca odlaze na sportske terene ili sale u kojima se odvijaju treninzi (19,61%). Saradnici su najčešće lokalni fudbalski klubovi, gimnastička društva, školice sporta, odbojkaški i rukometni klubovi, Vatrepolo savez. Prema podacima koje smo dobili od vaspitača, postoje vrtićke grupe čija deca nisu uključena u sportske aktivnosti i programe namenjene najmlađima, van vrtića (37,14%) dok se u pojedinim vaspitnim grupama, na teritoriji Beograda, uključenost kreće i do 50% a na osnovu toga koji su sportovi navedeni, i učestalosti navođenja, formirani su podaci u Tabeli7.

18


Saradnja vaspitača, roditelja i lokalne zajednice na promociji sporta u predškolskim ustanovama

Tabela 7. Sportske aktivnosti / vrste sporta u koje su deca uključena van dečjeg vrtića fudbal karate plivanje školice sporta atletika gimnastika košarka odbojka aikido tenis tekvondo džudo jahanje umetničko klizanje hokej

11 10 10 9 6 6 4 4 4 4 2 1 1 1 1

U sportske aktivnosti je uključeno više dečaka nego devojčica, pa se na prvom mestu nalazi fudbal. Međutim, ako se posmatraju podaci koji se odnose na istočnjačke borilačke veštine, onda je njihova popularnost najveća. Časove plivanja i atletike posećuju su deca oba pola a gimnastikom se više bave devojčice. Školice sporta postaju sve popularnije, posebno za dečji uzrast 3-5 godina, jer se deluje na opšti telesni razvoj. Njihov broj se povećava, naročito u poslednjih pet godina a deca se uvode u različite sportove i uključuju osnove atletike, gimnastike, korektivne gimnastike, elemente sportova sa loptom, borilačke veštine. Tabela 8. Razlozi uključivanja dece u sportske aktivnosti van dečjeg vrtića а) saradnja dečjeg vrtića i sportskog društva je doprinela da se roditelji zainteresuju i upišu dete b) roditelj/i se aktivno bave sportom c) drugo dete/deca u porodici se bavi sportom d) drug/drugarica se bavi sportom e) predlog roditelja f ) savet vaspitača g) zdravstveni razlozi Σ

14

23,33%

10 17 15 1 2 1 60

16,67 % 28,33% 25,00% 1,67 % 3,33% 1,67 % 100%

Više je razloga koji mogu da utiču da roditelji upišu dete u neki od sportskih klubova koji su namenjeni najmlađima. Uticaj koji drugo dete ima, stariji brat ili sestra, drug ili drugarica, najčešće su navođeni kao razlog. Takođe se zapaža i doprinos dečjeg vrtića u opredeljivanju roditelja da od ranog uzrasta usmere dete na bavljenje sportom.

DISKUSIJA Uslove u kojima se odvijaju fizičke aktivnosti u dečjim vrtićima, većina vaspitača nije ocenila kao pogodne. Veličina radne sobe i broj dece u vaspitnim grupama ograničavaju mogućnosti za njihovu realizaciju. Takođe, ni dvorišta vrtića nisu, po njihovom mišljenju, dovoljno opremljena spravama da bi bile zadovoljene dečje potrebe a igre i aktivnosti dece na otvorenom prostoru nisu dovoljno zastupljene u vaspitno-obrazovnom radu. Saradnja sa roditeljima, u oblasti razvijanja zdravih životnih navika kod dece i podsticanja na rekreativno bavljenje sportom je kontinuirana. Roditelji se uključuju u sportske aktivnosti u vrZbornik radova

19


tiću i manifestacije koje se najčešće odvijaju 2 do 4 puta godišnje a učestvuju i u procesu planiranja programa i projekata na nivou vrtića.U sredinama gde je prisutna podrška stručnih saradnika za fizičko vaspitanje i roditelja koji se aktivno bave sportom, vaspitači ocenjuju da su projekti uspešniji. U zavisnosti od ponude u lokalnoj sredini, saradnja sa sportskim društvima se odvija u vidu poseta vrtićima, kada deca u razgovoru sa stručnjacima saznaju o osobenostima pojedinih sportova a još bliže se upoznaju učešćem u sportskim aktivnostima. Uključenost dece predškolskog uzrasta u različite sportove kreće se i do 50% (najčešće su to fudbal i istočnjačke borilačke veštine za dečake a gimnastika za devojčice) a raste popularnost školica sporta jer aktivnostima koje se organizuju, podstiču opšti dečji razvoj i deca upućuju u osnove i elemente različitih sportova. Na našem uzorku se pokazalo da ima vrtićkih grupa čija deca nisu uključena u sportske programe van vrtića, namenjene najmlađima (37,14%) ali je prisutna i uključenost dece do 50%, pri čemu su najčešći razlozi uključivanja uticaji druge dece – članova porodice i drugova. Zapaža se i doprinos dečjeg vrtića da se roditelji opredele da dete upute na bavljenje sportom.

ZAKLJUČAK Iako je u pitanju pilot istraživanje na malom, namernom uzroku, uočava se da potencijali sredine nisu u dovoljnoj meri iskorišćeni pa bi budućim, obimnijim istraživanjima trebalo obuhvatiti i roditelje da bi se preciznije ustanovilo koji su razlozi neuključivanja dece u različite vidove sportskih aktivnosti kao i motive roditelja da podstaknu decu na bavljenje sportom i uticaji na izbor sporta. Takođe bi trebalo ustanoviti kakva je, iz perspektive roditelja, uloga predškolskih ustanova u ovom procesu. Po proceni vaspitača, deca su najaktivnija ponedeljkom i to im ukazuje da tokom vikenda nisu bila dovoljno fizički aktivna već su boravila u zatvorenom prostoru. Detaljnije proučavanje primera uspešne saradnje vrtića sa sportskim klubovima i školicama sporta doprinelo bi da se postojeći „modeli“ primenjuju i u onim sredinama gde je zapaženo da prirodna dečja potreba za fizičkom aktivnošću nije u dovoljnoj meri zadovoljena.

LITERATURA

Findak, V. (2001). Tjelesna i zdravstvena kultura u predškolskom odgoju. Zagreb: Edip. Ismail, A. H. & Gruber, J. J. (1971). Integrated development - Motor aptitude and intellectual performance. Columbus: Charles E. Merrill Books. Ismail, A. H., Kane, J. & Kirkendall, D. R. (1976). Povezanost između intelektualnih i neintelektualnih varijabli. Kineziologija, 6 (1–2), 39–45. Pravilnik o dozvoli za rad nastavnika, vaspitača i stručnih saradnika (2005). Beograd: Sl.glasnik RS br.22. Pravilnik o opštim osnovama predškolskog programa (2006). Beograd: Prosvetni pregled, Ministarstvo prosvete i sporta Republike Srbije Stankov, Lj., Jovanović, M. (2016). Specifičnosti uloge vaspitača u razvijanju humanističkih i demokratskih vrednosti kod dece predškolskog uzrasta, Zbornik radova sa 11. simpozijuma sa međunarodnim učešćem “Vaspitač u 21. veku”, Aleksinac: Visoka škola za vaspitače strukovnih studija, 87-91

20


UDK 796-053.4

COOPERATION BETWEEN PRESCHOOL TEACHERS, PARENTS AND THE LOCAL COMMUNITY IN PROMOTION OF SPORTS IN KINDERGARTEN

Ljiljana Stankov1, Mira Jovanović1 The College of Professional Studies for Preschool Teachers, Šabac, Serbia

1

INTRODUCTION In the report of the final document “A World Fit for Children” adopted in 2002 at the Special Session of the General Assembly of the United Nations, are given clear guidelines and a conclusion that sport - from play and physical activity to organized and competitive sport - is a powerful and cost effective tool to stimulate the Millennium development goals, the plan which the world leaders agreed with at this summit. The preschool period is the best time to stimulate the development of morphological characteristics, motor and functional abilities, and acquiring healthy habits. All physical activities with preschool children are most appropriate to be carried through the game because it is children’s primary and natural need. Through play, children learn about the world, learn new moves, fantasize, create, gain friendships and make social relations, play offers a child great pleasure, through play the child develops. Therefore, it is extremely important from an early age to provide space and time so that the child could move and dance, acquiring a positive attitude toward exercise and sports in general, in order to develop these positive habits and love to sports later in life. Author Vladimir Findak stresses the importance of sports for children of preschool age. Playing sports is a game for children through which they enhance their motor skills and abilities. Motor skills are essential to the fulfilment of the existential and essential needs, to meet a variety of biotic and civilization needs, but at the same time are a crucial factor for growth, development of qualities and abilities, especially those that can be affected only or mostly in childhood (Findak, 2001). High quality and well-organized programmes of sports activities with the involvement of parents will have multiple benefit for pre-school children. The special role of preschool teachers is reflected in helping parents and children in selecting a sport in which the child would be involved in the easiest way. The development of motor skills and abilities will significantly contribute to cognitive, social and emotional development of children of this age. In support of the above-said is the interpretation of the theory of integral development, stating that the physical, cognitive and emotional development of young children is very linked and that each subsystem of psychosomatic status in transforming, influence on the transformation of other subsystems (Ismail & Gruber, 1971; Ismail, Kane & Kirkendall, 1976). To make the best use of his/her position as a creator of the programming model, an educator during the programming of educational contents and activities through which children will develop, should start from: - the General program for preschool education work (Rules, 2006), in particular its objectives (formulated on the basis of psychological and other knowledge about developmental opportunities and needs of children and social demands in relation to what upbringing and education should achieve) with priority given to those contents of activities, situations, procedures, forms etc. which have greater development potential, - Characteristics of the region in which the preschool institution is placed, in case that planning in the field of preschool education should be locally coloured and meet the local community, and - examining the possibilities for making arrangements with the children’s parents and their involvement in upbringing and educational process and life in the kindergarten. One of the important activities of educators refers to promoting physical activity, healthy lifestyle and creating a positive environment for practicing sports activities of children in kindergarten. Zbornik radova

21


Involvement of parents, development of partnerships with parents and the local community is an essential precondition of realization and introduction of new forms and contents of sports activities in the educational program. Rules to allow the work of teachers, educators and professional associates (2005) prescribes standards that a teacher needs to meet in order to successfully work in a pre-school institution. In the part which refers to the Programme of introduction to work, there are listed requirements with the planning, programming, implementation and evaluation of educational work, monitoring developments and achievements of children and cooperation with colleagues, family and local community (Stankov, Jovanović, 2016). For all these reasons there is a need for monitoring and analysis of the cooperation between teachers, parents of pre-school children and the local community, in the promotion of sports in kindergarten. In addition, we should get information on a number of elements that contribute to improved cooperation between teachers and parents and their influence on the formation of positive attitudes about exercise and sports, and lifelong exercise habits. We believe that through the partnership of teachers, parents and local communities, sports clubs should have access to preschool institutions to help preschool children develop a positive and active attitude towards sports lifestyle.

METHOD By applying descriptive methods in the empirical research, we tried to find out, from the preschool teachers point of view, how the promotion of sports in kindergartens include parents and representatives of sports organizations, whether this cooperation is permanent and how it contributes to arise children’s interests in sports so that they start dealing with different aspects of sports activities. The sample consisted of 35 preschool teachers working in the kindergartens in Belgrade (Municipalities Vračar, Palilula, Čukarica, Novi Beograd, Zemun, Surčin and Obrenovac), Ruma and Valjevo. The structure of the sample is as follows: 71,43% work in urban environment, 17,14% in suburban environment and 11,44% in the village. Age of the children with whom they work ranges from 3 years to school age (younger age group 20,00%, 5,71% medium, older 31,44% 5,71% mixed, preparatory preschool group 37,14%). The survey included 12 questions of open, closed and mixed type. The first group of questions related to the conditions for engaging children in kindergarten in physical activity (4); the second group of questions focused on the forms of cooperation with parents, programs and activities that are realized in kindergartens (4); the remaining four questions referred to the cooperation with sports associations and the involvement of children in different sports.

RESULTS Starting from the importance of the role of space in which children spend most of the day, not only for their proper physical, but also for all aspects of development, we have tried to find out about the locations where physical activities take place most frequently and about the conditions for educational work in study rooms and the courtyard of the kindergarten. Table 1. The space in the kindergarten where the games and physical activities are most frequently conducted а) in the study b) in the hall of the kindergarten c) in the lobby of the kindergarten d) in the courtyard of the kindergarten e) depending on the number of children and climatic conditions - in the courtyard of the kindergarten or elementary school, hall, study Σ

22

7 9 2 4 13

20,00 % 25,71% 5,71% 11,44% 37,14%

35

100%


Cooperation between Preschool Teachers, Parents and The Local Community in Promotion of Sports in Kindergarten

The values shown in Table 1 indicate that teachers in the highest percentage (37,14%) are trying to adapt to the conditions, changing the environment in which the games and physical activities take place, keeping in mind the needs of children. Table 2. Conditions for implementation of physical activity in the study а) study room is spacious and fully meets the needs of children for physical activity b) study room is spacious but a large number of children limits the possibilities to engage in physical activities c) study room is not large enough for implementation of physical activities in accordance with children’s needs Σ

10

28,57%

12

34,29%

13

37,14%

35

100%

Regarding conditions for engaging in various physical activities of children in the study, the values in Table 2 show that in most cases (71,43%) they do not meet the child’s needs, whether that space itself is inappropriate, or there is a larger number of children than planned capacities. Table 3. Conditions for the implementation of physical activity in the yard of the kindergarten а) space in the yard and equipment with devices fully meet the needs of children b) courtyard is spacious, but not enough equipped with devices that children could use c) in the courtyard there is not enough space for the physical activity of children Σ

8

22,86%

25

71,43%

2

5,71%

35

100%

The space in the courtyard and equipment with devices are adequate only by estimation of 8 survey participants (22,86%). The largest percentage of respondents (71,43%) indicates that even where space is satisfactory, its lack of equipment narrows the possibilities for implementation. In line with the responses to this question, more than half of teachers consider that games and activities for children in the open air are not sufficiently represented in the educational work (20 teachers, 57,14%). Table 4. The forms of cooperation with parents in promotion of healthy living habits and physical activity of children а) lectures b) parent-teacher meetings c) sports activities together with children d) participation in sports events e) participation in the implementation of activities in the kindergarten Σ

1 8 23 14 16

1,61% 12,90% 37,10% 22,58% 25,81%

62

100%

In contrast to the data obtained from the previous answers, results that relate to the forms of cooperation with parents are encouraging. The most common form is joint participation with children in sports activities (37,10%), sports events (22,58%). There is a significant parental involvement in activities realization (25,81%) organized in different workshops, when together with children they make didactic aids and tools that are later used for physical activity or when it takes place during the presentation of interest. Although the notification of parents about the importance of respect Zbornik radova

23


for healthy living habits and the role of physical activity for their children, proper development is present in the form of lectures or as a topic of discussion at the meetings, although their direct participation is most beneficial for children. Table 5. Frequency of parental involvement in sports activities for children in kindergarten а) at least once a month b) several times a year (2-4 times) c) once a year Σ

8 20 7 35

22,86% 57,14% 20,00% 100%

Also encouraging is the fact that the smallest percentage (20,00%) of joint activities take place only once a year. In certain communities they are represented on a monthly basis (22,86%), while the majority of the participants (57,14%) stated that it happens 2 to 4 times a year. During the Children’s Week, in October, all kindergartens participate by organizing sports days. During the year, depending on the environment (urban, suburban, rural) and the conditions in the local community (in cooperation with sports clubs or sports schools), there are sporting events taking place in various kindergartens, on the occasion of a kindergarten day, child marathon, competition in football or in other ball sports as well as sports games that require the skill, speed, persistance and above all team spirit (some of these events as “In a healthy body - healthy mind”, “Forest kindergarten” in Zemun, children street race on the |Saint Sava Day in Valjevo, “Aprilijada,” Children’s Olympics, “Spin the wheel” event was held on June 3, 2016, in Ruma, when children were involved driving children’s scooters, tricycles, bikes, roller skates). Preschool teachers especially point out the contribution and support in organizing events given by professional associates of physical education and parents who are actively involved in sports. Thirteen participants (37,14%) gave opinion on the existence of specific programs or projects in the field of physical education, which are the addition to regular physical activity. The parents took part in choice the theme of the project at the annual level, in kindergartens - work unit, so that the ways in which it takes place is always the result of a teamwork. Some of these projects were “Fantasy sports”, “Journey to the centre of the game” “The child and the sport.” Table 6. Forms of cooperation between kindergarten and sports societies а) a visit to a kindergarten and interviews with children b) organizing sports activities for children in kindergarten c) visiting children to sports clubs d) preparation and realization of sporting events e) there is no cooperation Σ

15 17 10 7 2 51

29,41% 33,33% 19,61% 13,73% 3,92% 100%

Cooperation between kindergartens and sports societies in the highest percentage takes place in the form of visits to kindergartens, when children in conversation with the experts find out about the particularities of each sport (29,41%) and even closer familiarize themselves when they have the opportunity to participate in sports activities (33, 33%). In those areas where this is possible children go to sports fields and halls where trainings take place (19,61%). Co-organisers are mostly local football clubs, gymnastics clubs, sports schools, volleyball and handball clubs, water polo alliance. According to the information we received from teachers, there are kindergarten groups whose children are not involved in sports activities and programs aimed at youngsters, outside kindergartens (37,14%), while in some educational groups, in Belgrade, the involvement ranges up to 50%, and on the basis on the sports which are mentioned, and the frequency of citation, we formed the data in Table 7.

24


Cooperation between Preschool Teachers, Parents and The Local Community in Promotion of Sports in Kindergarten

Table 7. Sports activities / types of sports in which children are involved outside the kindergarten football karate swimming sports schools athletics gymnastics basketball volleyball aikido tennis taekwondo judo riding skating hockey

11 10 10 9 6 6 4 4 4 4 2 1 1 1 1

Sports activities involve more boys than girls, so that football is in the first place. However, if we analyze the data relating to the Eastern martial arts, they are the most popular. Swimming and athletics lessons are visited by the children of both sexes but more girls are involved in gymnastics. Sports schools are becoming increasingly popular, especially for children aged 3-5 years, because they influence the general physical development. Their number has been increasing, especially in the last five years and the children are introduced to a variety of sports and include the basics of athletics, gymnastics, corrective gymnastics, elements, ball sports, martial arts. Table 8. Reasons for inclusion of children in sports activities outside kindergarten а) cooperation between kindergarten and the sports association contributed to the interested parents and their child b) the parent / s are actively involved in sports c) other child / children in the family play sports d) friend/s play sports e) parents’ proposal f ) advice of kindergarten teacher g) health reasons Σ

14

23,33%

10 17 15 1 2 1 60

16,67 % 28,33% 25,00% 1,67 % 3,33% 1,67 % 100%

There are several reasons that may influence the parents to enrol their child in some of the sports clubs that are intended for children. The impact of the second child, older brother or sister, friend are most often cited as the reason. Also is noted the contribution of the kindergarten to parents’ choice to involve a child from an early age in sports activities.

DISCUSSION The conditions in which physical activity takes place in kindergartens, most educators did not deemed suitable. Size of the study room and the number of children in educational groups limit the opportunities for their realization. Also, the yards in the kindergartens are not, in their opinion, sufficiently equipped with devices in order to meet the needs of children and children’s games and activities in the open air are not sufficiently represented in the educational work. Cooperation with parents in developing healthy habits in children and incitement to recreational sports, has been continuous. Parents are involved in sports activities in kindergarten and Zbornik radova

25


events that usually take place from 2 to 4 times a year and participate in the planning of programs and projects at the level of kindergarten. In environments where there is the support of expert associates for physical education and parents who are actively involved in sports, educators estimate that projects are more successful. Depending on the offer in the local environment, cooperation with sports associations takes place in the form of visits to kindergartens, when children in a conversation with experts learn about the particularities of each sport and even closer familiarize with participation in sports activities. Involvement of preschool children in different sports ranges up to 50% (mostly football and oriental martial arts for boys and gymnastics for girls) and sports schools are gaining popularity because activities which are organized, promote the general child development and children get familiar with the basics and elements of different sports. In our sample it was proved that there are kindergarten groups whose children are not involved in sports programs outside the kindergarten, intended for the youngest (37,14%), but the involvement of children was up to 50%, with the most common reasons for involvement are influences of other children - family members and friends. The contribution of the kindergarten is noted in the choice of parents to include a child in sports activities.

CONCLUSION Although it is a pilot study carried out on a small, deliberate sample, it is evident that the potentials of the environment are not sufficiently utilized, so that a future, more extensive research should include the parents in order to accurately determine what the reasons of the lack of involvement of children in various forms of sports activities are and the motives of parents to encourage children to engage in sports and the influence on the choice of sport. It should also be established what is, from the perspective of parents, the role of those institutions in this process. According to the assessment of teachers, children are the most active on Mondays which indicated that in the spare time, spent in the family, they were not sufficiently physically active but most of the time stayed indoors. More detailed study of examples of successful cooperation of kindergartens with sports clubs and sports schools would contribute that the existing “models” be applied in those areas where it is noted that children’s natural need for physical activity is not sufficiently satisfied. REFERENCES Findak, V. (2001). Tjelesna i zdravstvena kultura u predškolskom odgoju. Zagreb: Edip. Ismail, A. H. & Gruber, J. J. (1971). Integrated development - Motor aptitude and intellectual performance. Columbus: Charles E. Merrill Books. Ismail, A. H., Kane, J. & Kirkendall, D. R. (1976). Povezanost između intelektualnih i neintelektualnih varijabli. Kineziologija, 6 (1–2), 39–45. Pravilnik o dozvoli za rad nastavnika, vaspitača i stručnih saradnika (2005). Beograd: Sl.glasnik RS br.22. Pravilnik o opštim osnovama predškolskog programa (2006). Beograd: Prosvetni pregled, Ministarstvo prosvete i sporta Republike Srbije Stankov, Lj., Jovanović, M. (2016). Specifičnosti uloge vaspitača u razvijanju humanističkih i demokratskih vrednosti kod dece predškolskog uzrasta, Zbornik radova sa 11. simpozijuma sa međunarodnim učešćem “Vaspitač u 21. veku”, Aleksinac: Visoka škola za vaspitače strukovnih studija, 87-91

26


UDK 796.02-053.4

MATERIJALNO-PROSTORNI USLOVI PREDŠKOLSKIH USTANOVA ZA REALIZACIJU USMERENIH AKTIVNOSTI

Živorad Marković Univerzitet u Kragujevcu, Fakultet pedagoških nauka, Jagodina, Srbija

UVOD Geneza predškolskih ustanova datira od otvaranja prve predškolske ustanove u Subotici 1844, i osnivanja prvog srpskog zabavišta, u Vršcu 1881. godine. Noviji period od 1996. do 2005. godine, je određen Osnovama programa predškolskog vaspitanja i obrazovanja dece uzrasta od tri do sedam godina, donetog 1996, a koje su zaživele školske 1997/1998. godine. U programu dete je definisano kao fizičko, saznajno, socijalno i afektivno biće koje je aktivno u procesu vaspitanja. Period od 2006. godine do danas je obeležen programskim modelima, koji su određeni i programom iz 1996. godine, gde je jedinstvena i celovita koncepcija razrađena u dva modela - model A i model B. Bunčić (2005) ističe da su najbolji efekti u razvoju opšte motorike i motoričkih sposobnosti kod dece, kod kojih je fizičko vaspitanje bilo realizovano po modelu A. Pilot program po modelu Marije Montesori koji podrazumeva vaspitanje i obrazovanje dece kroz rad i obuku praktičnih životnih stvari u heterogenim grupama, gde mlađa deca uče od starijih, uz pomoć specijalno izrađenih didaktičkih sredstava, nije zaživeo u našim predškolskim ustanovama. Pored navedenih predškolskih programa koji se najčešće koriste u našoj pedagoškoj praksi, postoje savremeni predškolski programi koji se manje primenjuju u našoj praksi, gde ubrajamo: model kreativnog programa (Creative Curriculum – CC), razvojno–interaktivni pristup (Developmental Interaction Approach – DIA), program direktne instrukcije (Direct Instruction Model – DI), program pune slobode (High-Scope Curriculum – HSC), Valdorf pristup (Waldorf Approach – WA) i Ređo Emilija pristup (Reggio Emilia Approach – RE). Preporuka Svetske zdravstvene organizacije (World Health Organization, 2010) glasi da predškolska deca treba da imaju minimalno 60 minuta fizičke aktivnosti, pa sve do nekoliko sati dnevno, a može i u više kraćih intervala od 10 do 15 minuta ili dva puta po 30 minuta. Rezultati preglednog istraživanja dokazuju da samo 54% dece ispunjava ovaj uslov (Tucker, 2008). Pod predškolskim uzrastom, podrazumeva se uzrast dece od šest meseci do polaska u osnovnu školu. Delatnost predškolskog vaspitanja i obrazovanja obavlja se u predškolskoj ustanovi (dečji vrtić). Dečji vrtić može da organizuje rad i u izdvojenom odeljenju dečjeg vrtića u prostoru osnovne škole ili drugom prostoru. Predškolski uzrast obuhvaćen je predškolskim vaspitanjem i to programom celodnevnog i poludnevnog boravka. Poludnevni vaspitni program postoji u formi pripremnih grupa za decu u godini pred polazak u školu, a u toku dana samo do podne. Celodnevni boravak podrazumeva uticaj predškolskog vaspitanja u trajanju od tri i više godina, tokom čitavog dana. Bolje motoričke sposobnosti su kod dece koja su uključena u vaspitno-obrazovni proces predškolskih ustanova od jaslenog perioda (Bunčić, 1988; Sabo, 2005; Marković, 2008). Ambijentalno okruženje pozitivno utiče na učestvovanje dece u fizičkim aktivnostima. Prostor sa zelenim površinama i igralištima, javni parkovi, javne površine za upražnjavanje fizičke aktivnosti itd. pozitivno utiču na upražnjavanje fizičkih aktivnosti, (Boldemann et al., 2006). Najviše odgovornosti za životnu sredinu u kojoj se dete kreće i provodi vreme ima lokalna zajednica. Prostor predškolske ustanove čine objekti, odnosno građevinske i funkcionalne celine i pripadajući otvoreni prostori van objekta. Prostori predškolske ustanove mogu biti namenski građeni objekti za decu, i to: od jedne do tri godine - jaslice; od tri do sedam godina - vrtić i od jedne do sedam godina - kombinovani dečji objekat. Prema Nikolićevoj (2008), prostor za realizaciju fizičkog vaspitanja je opremljen prostor ili površina koja treba da maksimalizuje zadovoljstvo korisnika. U ovakvim prostorima, treba da se poštuju svi higijensko-građevinski uslovi, kao što su: neophodno Zbornik radova

27

Živorad Marković

osvetljenje, zagrevanje, ventilacija i dr. Pored toga, oprema i nastavna sredstva treba da ispunjavaju higijenske, pedagoške i tehničke zahteve. Situacija u predškolskim ustanovama i školama je različita. Nažalost, na našim prostorima i inostranstvu nema dovoljno informacija o materijalno-prostornim uslovima u predškolskim ustanovama. Studije se uglavnom svode na podatke o trajanju usmerene motoričke aktivnosti i motoričkoj angažovanosti predškolaca (Findak i sar., 1996; Ružić, Marincel, & Runjić, 2006; Marković, 2016b; Janković, 2013). U celokupnosti problema-slabosti fizičkog vaspitanja najčešće se navodi: nedovoljno organizovan i planski rad u predškolskim ustanovama, manja mogućnost vaspitača da realizuju složene zadatke fizičkog vaspitanja i neadekvatni, često i slabi materijalni uslovi predškolskih ustanova za realizaciju fizičkog vaspitanja. Imajući navedeno u vidu cilj rada je bio da se istraže materijalno-prostorni uslovi predškolskih ustanova za realizaciju usmerenih motoričkih aktivnosti.

METODE Istraživanje je transverzalnog karaktera realizovano u 50 predškolskih ustanova na teritoriji Podunavskog, Braničevskog, Šumadijskog, Pomoravskog, Rasinskog, Raškog, Borskog i Nišavskog okruga u prvom polugodištu školske 2016/2017. Za kategorizaciju predškolskih objekata primenjena je modifikovana šestostepena skala Petrovićeve i sar., (1995). Instrument su popunjavali direktori predškolskih ustanova ili stručni saradnici za fizičko vaspitanje. Priroda i distribucija dobijenih rezultata odredili su adekvatne statističke procedure. U okviru kvantitativne analize podataka primenjeno je procentualno izražavanje frekvencija.

REZULTATI Veliku salu površine košarkaškog igrališta nema 82% predškolskih ustanova. Sala pored funkcije u realizaciji jutarnjeg vežbanja, usmerenih motoričkih aktivnosti, pokretnih motoričkih igara i dr., služi i za javne nastupe predškolaca i održavanje priredbi za dan vrtica, 8 mart i sl. Grade se u sklopu objekta ili kao aneks ustanove. Poželjno je da bude povezana sa ostalim prostorijama ustanove i da ima i drugi ulaz za eventualne aktivnosti drugih grupa i građana, posebno ako je predškolski pripremni program u okviru škole. Mali broj predškolskih ustanova koje imaju veliku salu su u većem broju ustanove u sklopu osnovnih škola. Pored higijenskih uslova, bitna je i podloga koja je u većini slučajeva odgovorna za eventualne povrede na časovima i usmerenim aktivnostima. Ukoliko su parketne podloge poželjno je da budu premazane lakom, jer takve podloge nisu klizave i lako se održavaju. Podloge mogu biti i od gume ili plute obojene raznim bojama prijatnim za oko (Slika 1). Sala

Mala sala 80

100 80

60

60

Sala

40

Mala sala

40 20

20

0

0 Da

Ne

Slika 1. Sala čija je minimalna površina košarkaškog igrališta (min. 450 m 2 )

Da

Ne

Slika 2. Mala sala (min. 150 m 2 ) ili adaptirani prostor istih dimenzija

Mala sala (min. 150 m 2 ) zastupljena je u 80% predškolskih ustanova. Prema normativima Republičkog saveta za prosvetu u zavisnosti od veličine ustanove i broja dece po grupama dužina se kreće od deset do petnaest metara, a širina deset i više. Ukoliko nema ni malih sala aktivnosti vežbovnog karaktera realizuju se u dečjoj sobi koja je pretrpana drugim stvarima. Vaspitaču pored sobe ostaju na raspolaganju hol i hodnici ustanove koji su često u funkciji prostora gde se realizuju aktivnosti vežbovnog karaktera. Održavanje sala podrazumeva redovno čišćenje, pranje i dezinfekciju u

28


Materijalno-prostorni uslovi predškolskih ustanova za realizaciju usmerenih aktivnosti

određenim vremenskim intervalima, proveru ispravnosti samog prostora, opreme, sprava i rekvizita i blagovremenu popravku, odnosno zamenu oštećenih delova. Za sve navedeno u predškolskim ustanovama odgovoran je vaspitač, a u školama učitelj i nastavnik fizičkog vaspitanja (Slika 2). Toalet 80 70 60

100

50 40 30

Da

80

Ne

60

Toalet

40

20

20

10

0

0

Da

Dve svlačionice

Slika 3. Dve svlačionice

Ne

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Da Ne

Spravarnica

Slika 4. Toalet

Slika 5. Spravarnica

Prisustvo sala većim delom je povezano sa prisustvom svlačionica, toaleta i spravarnica. Svlačionice nisu zastupljene u 80% predškolskih ustanova. Za višak odevnih predmeta prilikom usmerenih motoričkih aktivnosti služi garderoba, koja se nalazi u neposrednoj blizini dečje sobe i može biti zajednička za više grupa. Garderoba za decu do dve godine odvojena je od zajedničke garderobe. Garderobni elementi treba da budu širine najmanje petnaest do dvadeset cm po detetu i da omogućavaju provetravanje. U okviru garderobe treba da postoje klupe na kojima deca mogu da sednu prilikom izuvanja i obuvanja. Sanitarni čvor sa toaletom i pretprostorom za pranje ruku je neophodan svakoj predškolskoj ustanovi i školi. Sanitarna prostorija za vaspitnu grupu treba da ima najmanje dve WC šolje i tri točeća mesta, a za decu do dve godine povezana je sa dečjom sobom. Nažalost situacija nije sjajna u svim ustanovama. Postoje predškolske ustanove i škole koje još uvek imaju samo poljske klozete. Uvidom u Sliku 4 možemo uočiti da 10% ustanova nema adekvatne uslove za higijenu u okviru unutrašnjeg prostora za vežbanje. Prostor za odlaganje sprava i rekvizita prisutan je u 88% predškolskih ustanova i delom je uslovljen salom za fizičko vaspitanje (Slika 5). Ukoliko ne postoje posebne prostorije, koriste se dečje sobe, sobe vaspitača ili adaptirani prostor namenjen potrebama odlaganja sprava i rekvizita. Pored navedenog bitan je i prostor za vaspitače, koji treba biti opremljen stolom, stolicama, policama i plakarima za smeštaj didaktičkog materijala. 52 51 50

Da

49

Ne

48 47 46 Rukometni teren

Slika 6. Rukometni teren

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Da Ne

Kružna staza od 200 m

Slika 7. Kružna staza od 200 m

Igralište dimenzija rukometnog terena zastupljeno je u nešto više od polovine predškolskih ustanova (52%). Ostale predškolske ustanove imaju igrаlišta koja su dimenzija košarkaškog, odbojkaškog, teniskog ili manjih dimenzija nepravilnog oblika. Prema predlogu normativa po vaspitaniku treba obezbediti najmanje 20 m2 ukupne površine igrališta. Pri lociranju, igralište treba postaviti uz predškolsku ustanovu; udaljiti ga od ulice i sprečiti negativan uticaj buke, prašine, radoznalih pogleda; zaštititi ga prirodnom ogradom sa dosta hlada i zaštititi ga pravilnim postavljanjem od vetrova. Zavisno od namene pojedinih delova igrališta bira se i odgovarajuća podloga. Ona može biti od prirodne ili veštačke trave, gumiranog asfalta, tartana, rub-kora, posuta peskom i ređe od zemlje. U najvećem procentu preovladavaju travnati tereni (Slika 6). Prostor za rad vaspitnih grupa u predškolskoj ustanovi može činiti i kružna staza od 200 m, ili staza nepravilnog oblika oko igrališta (Slika 7). Takvih prostornih uslova nema u preko 90% predškolskih ustanova. Ništa nije bolja situacija u školama, gde nailazimo na poražavajući podatak da 91.67% škola nema kružnu stazu od 200 ili više metara (Marković, 2016a).

Zbornik radova

29

Živorad Marković 80 70

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

60 50 Da

40

Ne

30

Series1

20 10 0 Slobodna površina

Slika 8. Slobodna površina

Beton

Asfalt

Trava

Slika 9. Podloge slobodnih površina

Slobodna površina ili dvorište zastupljeno je u svih pedeset predškolskih ustanova, na kojoj se realizuje veliki procenat programskih sadržaja fizičkog vaspitanja (Slika 8). Dvorište treba da se nalazi uz samu ustanovu zaštićeno od negativnih uticaja ulice. Treba da ima dovoljno sunca i hladovine, da bude ograđeno i funkcionalno opremljeno. Dvorište bi trebalo da sadrži: travnatu površinu sa drvećem i živom ogradom; bregovit teren; peščanik (raznih oblika - četvrtasti, kružni, elipsoidni, itd.); betonirane staze; prskalište sa prostorom za sunčanje; nadstrešnicu (letnjikovac); prostor sa spravama i spoljasnje sanitarije (Blagajac, 1997: 165). Najpoželjnije su prirodne mekane podloge (travnate), koje srećemo u 72% dvorišta predškolskih ustanova. U jednom delu predškolskih ustanova prisutna je u 18% asfaltna i 12% betonska podloga. Uglavnom se radi o vrtićima koji su u sklopu osnovnih škola. Asfaltne staze i podloge su u nekim delovima dvorišta i poželjne za vožnju koturaljki, rolera, bicikli i dr. U dvorištu su postavljene klackalice, ljuljaške, vrteške, tobogani, kule za penjanje i druge sprave koje podstiču decu na aktivnost i razvijaju samostalnost i inicijativu (Slika 9).

DISKUSIJA Analizom materijalno-prostornih uslova u pedeset predškolskih ustanova u kojima se realizuju usmerene motoričke aktivnosti, jutarnja vežbanja, pokretne igre i drugi organizacioni oblici rada, dobijeni podaci ukazuju na neujednačenost i sličnost sa materijalno-prostornim uslovima u školi. Velika sala je sa 46.83% zastupljenija u školama u odnosu na predškolske ustanove sa zastupljenošću od 18%. Mala sala sa 80% je zastupljenija u predškolskim ustanovama, u odnosu na škole u kojima je prisutna u 37.97% slučajeva. Veći broj velikih školskih sala je jednim delom u korelaciji sa svlačionicama, koje su zastupljene u 76.31% škola, dok je u predškolskim ustanovama prisutnost svlačionica svega 20%. Toalet u sklopu sanitarnog čvora prisutan je u 90% vrtića i 75.64% škola. Spravarnica je zastupljenija u predškolskim ustanovama. Igralište dimezija rukometnog terena (40 x 20 m) je zastupljenije u školama. Programski sadržaji iz rukometa, malog fudbala, odbojke, košarke, elementarnih i štafetnih igara ne mogu se realizovati u školi bez igrališta. Predškolskoj ustanovi su takođe neophodna igrališta istih ili manjih dimenzija. Ono što ohrabruje je podatak da sve predškolske ustanove, što nije slućaj u osnovnim školama, imaju slobodnu površinu i ona je u većini slučajeva (72%) travnata. U školama sa zastupljenošću od 48,73% slobodna površina je betonska, zatim sledi travnata sa 38% i asfaltna sa 13,72%. Predškolske ustanove su u malom broju (10%), kao i osnovne škole (8,33%), opremljene kružnom stazom za trčanje. Kružna staza oko terena bilo koje dužine i oblika je neophodna za realizaciju programskih sadržaja usmerenih motoričkih aktivnosti i sadržaja iz atletike koji su zastupljeni u programu nastave fizičkog vaspitanja od prvog razreda osnovne škole (Marković, 2016a).

ZAKLJUČAK Dobijeni rezultati ukazuju da na kvalitet fizičkog vaspitanja u predškolskim ustanovama, aktivno vreme vežbanja i time pravilan razvoj motoričkih sposobnosti dece predškolskog uzrasta, pored kadrovskih uslova u velikoj meri utiču i materijalno-prostorni uslovi koji nisu zadovoljavajući u predškolskim ustanovama i ne pružaju adekvatne mogućnosti za usvajanje osnovnih elemenata sportsko-tehničkog znanja.

30


Materijalno-prostorni uslovi predškolskih ustanova za realizaciju usmerenih aktivnosti

NAPOMENA Rad je realizovan u okviru projekta „Efekti primenjene fizičke aktivnosti na lokomotorni, metabolički, psiho-socijalni i vaspitni status populacije R Srbije“ pod brojem III47015, a kao deo potprojekta “Efekti primenjene fizičke aktivnosti na lokomotorni, metabolički, psiho-socijalni i vaspitni status školske populacije R Srbije” koji se finansira od strane Ministarstva za prosvetu, nauku i tehnološki razvoj R Srbije – Ciklus naučnih projekata 2011-2017.

LITERATURA

Blagajac, S. (1995). Igra mi je hrana – Metodika fizičkog vaspitanja dece predškolskog uzrasta. Beograd: Asocijacija „Sport za sve“. Boldemann, C., et al. (2006). Impact of preschool environment upon children’s physical activity and sun exposure. Prev Med. 42 (4), 301–308. Bunčić, V. (1988). Razlike u motoričkim i morfološkim dimenzijama učenika sa obzirom na pohađanje predškolskih ustanova. Nepublikovan magistarski rad. Novi Sad: Fakultet fizičke kulture. Bunčić, V. (2005). Komparativna analiza dva modela organizovanja fizičkog vaspitanja u predškolskim ustanovama usmerena na transformacije motoričkih sposobnosti uzrasta 6-7 godina. Nepublikovana doktorska disertacija. Beograd: Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja. World Health Organization (2010). Global recommendations on physical activity for health. Geneve: World Health Organization. Janković, M. (2013). Efektivno vreme rada dece na usmerenim telesnim aktivnostima u vrtiću. Nastava i vaspitanje, 62(2), 294–303. Marković, Ž. (2008). Uticaj celodnevnog i poludnevnog boravka na antropometrijske kararkteristike i motoričke sposobnosti predškolskog uzrasta. Uzdanica, (1), 104–117, Jagodina: Pedagoški fakultet u Jagodini. Markovic, Z. (2016a). Material spacious conditions of the buildings for the realization of physical education. In G. Ćirović (ed.), International Monograph Sports Facilities - Modernization and Construction - SPOFA 16 (pp. 238–250), Belgrade: University of Belgrade Faculty of Sport and Physical Education. Markovic, Z. (2016b). The influence of dancing and game contens on preschoolers’ motor engagement. In D. Madic (ed.), Book of abstract International Scientific Conference Exercise and Quality of Life, (pp. 64). Novi Sad: Faculty of Sport and Physical Education. Nikolić, S. (2002). Predlog normativa prostora za nastavu fizičkog vaspitanja sa aspekta kategorizacije škola u Srbiji. Fizička kultura, 56(1–4), 63–73. Nikolić, S. (2008). Finansiranje projekata za izgradnju sportskih hala i fiskulturnih sala iz sredstava NIP-a u 2007. godini. U D. Mitić (ur.), Međunarodna naučna konferencija „Fizička aktivnost i zdravlje (str. 61–66). Beograd: Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja. Osnove programa predškolskog vaspitanja i obrazovanja dece uzrasta od tri do sedam godina (1996). Beograd: Prosvetni pregled. Petrović, Z., Kebin, V., & Ban, D. (1995). Kategorizacija školskih objekata za fizičko vaspitanje. Fizička kultura, 46(3–4), 249–254. Ružić, E., Marincel, M., & Runjić, K. (2006). Efektivno vježbanje na satu tjelesne i zdravstvene culture u predškolskom odgoju. U: Kvaliteta rada u području edukacije, sporta i sportske rekreacije, 15 Ljetna škola koneziologa Republike Hrvatske (str. 327–331). Zagreb: Hrvatski kineziološki savez. Sabo, E. (2005). Uticaj dužine boravka u dečijem vrtiću na razvoj motoričkih sposobnosti dečaka. Fizička kultura, 59(1–4), 17–23. Tucker, P. (2008). The physical activity levels of preschool-aged children: A systematic review. Early Childhood Research Quarterly, 23(4), 547–558. Findak, V., Delija, K., Mraković, M., & Metikoš, D. (1996). Racionalizacija vremena na satu tjelesne i zdravstvene kulture u predškoli – mlađa dobna skupina. Kineziologija, 28 (1), 20–24.

Zbornik radova

31

Živorad Marković

UDK 796.02-053.4

MATERIAL SPATIAL CONDITIONS OF PRESCHOOLS FOR THE REALISATION OF DIRECTED ACTIVITIES Živorad Marković University of Kragujevac, Faculty of Education, Jagodina, Serbia

INTRODUCTION The origins of preschools date back to the opening of the first preschool in Subotica in 1844 and founding of the first Serbian kindergarten in Vrsac in 1881. The new period, from 1996 to 2005, has been determined by the Basics of the Programme of Preschool Education for the children aged three up to seven established in 1996, and they were put into action in 1997/1998. In this programme a child is defined as a physical, cognitive, social and affective being that is active in the process of education. The period from 2006 up to now has been determined by the programme models which were determined by the programme from 1996, where the unique and whole concept has been processed in two models – model A and model B. Buncic (2005) indicates that the best effects in the development of general motorics and motor abilities at children, where physical education was developed by model A. The pilot programme by the model of Marija Montesori which implies education and teaching of children trough work and training of practical life things in heterogenic groups, where younger children learn from the older children, by the help of specially designed didactic device, was not activated in our preschools. Beside the quoted preschool programmes which are most frequently used in our pedagogical practice work, there are modern preschool programmes which are less applied in our practice, in which are the following: Creative Curriculum – CC, Developmental Interaction Approach – DIA, Direct Instruction Model – DI, High Scope Curriculum – HSC, Waldorf Approach – WA and Reggio Emilia Approach – RE. The recommendation of the World Health Organisation is that preschool children should have minimally 60 minutes of physical activity, up to several hours daily, and there may be shorter intervals from 10 to 15 minutes or two times 30 minutes. The results of the reviewed research prove that only 54% of children fulfill this condition (Tucker, 2008). Preschool age means the age between six months up to the beginning of primary school. The activity of preschool education and training is done in preschool (kindergarten). Kindergarten can organize work in additional classroom of kindergarten in primary school premises or any other space. Preschool age children are involved in preschool education which can be a half day programme or a whole day programme. A half day programme exists in the form of preparatory groups for children in the year before starting school, and during the day only up to noon. A whole day stay involves the influence of preschool education which lasts three or more years, during the whole day. Better motor abilities are for children who are involved in the educational process of preschools from the nursery period (Buncic, 1988; Sabo, 2005; Markovic, 2008). Ambient also has a positive influence on participation of children in physical activities. The space with green surfaces and playgrounds, parks, open fields for physical activities etc. have a positive influence on physical activity (Boldemann et al., 2006) Local community is the most responsible for the environment in which the child moves and spends time. The space of preschool consists of premises. I.e. buildings and functional units and open space outside the building. The premises of preschool can be specially built premises for children, and that is: from the age of one to three – nursery; from the age of three to seven – kindergarten and from the age of one to seven – combined children’s building. According to Nikolic (2008), the space for the realization of physical education is an equipped space or surface which has to maximize the satisfaction of the users. In such space all hygienic-construction conditions should be respected, and these are: necessary lighting, heating, ventilation and other. Besides, the equipment and the teaching equipment should fulfill hygienic, pedagogical and technical demands.

32


Material Spatial Conditions of Preschools tor the Realisation of Directed Activities

The situation in preschools and schools is different. Unfortunately, in our country and abroad there is not enough information about the material spacious conditions in preschools. The studies are mainly based on the data about the duration of the directed motor activity and motor engagement of the preschoolers (Findak et al., 1996; Ruzic, Marincel & Runjic, 2006; Jankovic, 2013; Markovic, 2016b). The thing which is quoted as the core of the problem forthe weakness of physical education is: insufficiently organized and planned work in preschools, lower ability of the preschool teachers to realize complex tasks of physical education and inadequate, very often very poor material conditions of preschools for the realization of physical education. Having in mind the previously said, the goal of the work was to study material spacious conditions of preschools for the realization of directed motor activities.

METHOD The research has transversal character and it was realized in 50 preschools on the territory of Podunavski, Branicevski, Pomoravski, Rasinski, Raski, Borski and Nisavski regions in the first term of 2016/2017 school year. For the categorization of preschool buildings the modified six level scale of Petrovic et al. was applied (1995). The instrument was filled in by the preschools’ principals and physical education co-workers. The nature and the distribution of the results determined the adequate statistical procedures. In the span of quantitative analysis the percentual expression of frequencies was applied.

RESULTS 82% of preschools do not have a big sport hall with the surface of a basketball court. Sports hall, apart from its function for the realization of morning exercise, directed motor activities, movement motor games and so on, also serves for public performances of preschoolers and for the performance for the kindergarten anniversaries, Mother’s Day etc. they are built within the building or as an annex of the preschool. It is desirable to be connected with other rooms in preschool and to have another entrance for eventual activities of other groups and citizens, especially if preschool preparatory programme is within school. A small number of preschools which have a sport hall are in great number preschools together with primary schools. Apart from hygienic conditions, the floor is also important which is in most vases responsible for injuries during lessons and directed activities. If there is parquet floor it is desirable to be polished, because such floors are not slippery and they are easily maintained. The floors can be made of rubber or cork coloured in different colours pleasing to the eye (Figure 1). Hall

Small hall 80

100 80

60

60

Hall

40

Small hall

40 20

20 0

0

Yes

No

Figure 1. Sports hall whose minimal surface is that of a basketball court (450 m²)

Yes

No

Figure 2. Small sports hall (min 150 m²) or adapted space of the same dimensions

A small sports hall (min. 150 m²) is present in 80% of preschools. According to the norms of the Republican Council for the Education the length is from ten to fifteen meters, and the width is ten or more metres depending on the size of the preschool and the number of children. If there are no small sports halls the activities with exercise character are realised in children’s room which is packed with other things. The preschool teachers can use hall and corridors which often have function where the activities with exercise character are done. The maintenance of the sports hall implies regular cleaning, washing and disinfection in certain time intervals, checking of the correctness of the space Zbornik radova

33

Živorad Marković

itself, equipment, tools and timely repair, i.e. change of damaged parts. For all quoted in preschools the tutor is responsible, and in schools the teacher and physical education teacher (Figure 2). A toilet

80

Equipment room

70 60

100

100

50 40 30

Yes

80

No

60

80 A toilet

40

20 10

Yes

Two changing rooms

Figure 3. Two changing rooms

Equipment room

40

0

0

0

60

20

20

Yes

No

Figure 4. A toilet

No

Figure 5. Equipment room

The presence of sports halls is largely connected with the presence of changing rooms, toilets and equipment rooms. Changing rooms are not present in 80% of institutions. For the storage of clothes during directed motor activities the wardrobe is used which is in proximity to children’s room and it can be collective for more groups. The children’s wardrobe has been separated from the collective wardrobe since this year. The wardrobe elements should be at least fifteen to twenty centimeters wide per child and the ventilation should be enabled. In the wardrobe there should be benches on which the children can sit while changing their shoes and clothes. Sanitary knot with toilet and antechamber for washing up of hands is necessary for each preschool and school. Sanitary chamber for a group should have at least two toilets and three pipes, and for a two year old child it should be connected with the room. Unfortunately the situation is not promising in all institutions. There are preschools and schools which still have field toilets. By the insight in Figure 4. we can see that 10% of the institutions do not have adequate conditions for hygiene of the inner space for exercising. The space for the storing of equipment is present in 88% of preschools and partially it is conditioned by sports hall for physical education (Figure 5). If there are no special premises, children’s rooms, tutors’ rooms or adapted space are used for storing of equipment. Apart from this, the space for tutors is also important. It should be equipped with a desk, chairs, shelves and wardrobes for storing of the didactic material. Figure 6. Handball court

Figure 7. Circular 200 metres lane

Handball court

52 51 50 Handball court

49 48 47 46 Yes

No

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

Da Ne

Circular 200 metres lane

The playground with the dimensions of the handball court is present in something more than half of preschools (52%). The other preschools have playgrounds that have dimensions like basketball, volleyball, tennis courts or smaller dimensions with irregular shape. By the recommendation of the norm there should be at least 20 m² of playground per one child. By location the playground should be built next to preschool; distance it from the street and prevent negative influence of the noise, dust, curious looks; protect it by natural fence with a lot of shade and protect it by correct positioning from the winds. Depending on the purpose of certain parts of the playground the corresponding floor is chosen. It can be made from natural or artificial grass, rubber asphalt, tartan, rub-cor, with sand and rarely from soil. Grass playground is present in the biggest percentage (Figure 6). The space for the work of educational groups in preschool can be circular lane of 200 metres or the lane with irregular shape around the playground (Figure 7). Such space conditions do not exist in 90% of preschools. The situation is not better in schools, where we have devastating data that 91.67% of schools do not have circular lane of 200 metres or more metres (Markovic, 2016a).

34


Material Spatial Conditions of Preschools tor the Realisation of Directed Activities 80 70

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

60 50 Da

40

Ne

30

Series1

20 10 0 Free surface

Figure 8. Free surface

Concrete

Asphalt

Grass

Figure 9. The floors of free surfaces

Free surface or yard is present in all fifty preschools, on which a great percentage of programme contents of physical education is realized (Figure 8). The yard should be positioned next to preschool protected from the street influence. It should have enough sun and shade, to be fenced and functionally equipped. The yard should contain: grass surface with trees and a hedge; hilly terrain; sand pit (in different shapes – square, circular, ellipsoid, etc.) concrete paths; spraying part with the space for sunbathing; summerhouse; the space with equipment and outdoor sanitaria (Blagajac, 1997: 165). The most desired are natural soft floors (grass), which are met in 72% of preschool yards. In some preschools 18% asphalt and 12% concrete floor are present. Mainly these are kindergartens which are part of primary schools. Asphalt paths and floors are in some part of the yard and they are desirable for rollerblading, bicycle riding etc. There are see-saws, swings, merry go rounds, toboggans and towers in the yard and other equipment which motivate children to have activities and to develop independence and initiative (Figure 9).

DISCUSION By the analysis of material spacious conditions in fifty preschools in which directed motor activities, morning exercising, movement games and other organization forms of work are realized; the results indicate difference and similarity with material spacious conditions in schools. A big sports hall is with 46.83% more present in schools in relation to preschools where this percentage is 18%. A small sports hall is with 80% more present in preschools in relation to schools where the percentage is 37.97%. A greater number of school sport halls is partially in correlation with dressing rooms, which are present in 76.31% of schools, whereas in preschools the presence of dressing rooms is only 20%. Toilets within sanitary knot are present in 90% of kindergartens and 75.64% of schools. The equipment room is more present in preschools. The playground with the dimensions of a handball court (40 x 20 m) is more present in schools. The programme contents from handball, pitch football, volleyball, basketball, elementary and relay games cannot be realized in schools without playgrounds. Preschools need playgrounds of the same or smaller dimensions. The thing that encourages is the fact that all preschools, which is not the case in primary schools, have a free surface and it is in most cases (72%) grassy. In schools with the presence of 48.73% free surface is made of concrete, then follows grass in 38% and asphalt with 13.72%. Preschools are in small number (10%) as well as primary schools (8.33%) equipped with circular running lane. Circular lane around the court of any length and shape is necessary for the realization of programme contents of the directed motor activities and contents from athletics which are present in te physical education programme from the first grade of primary school (Markovic, 2016a).

CONCLUSION The results indicate that on the quality of physical education in preschools, active time of exercising and thus on the correct development of children’s motor abilities, apart from expert conditions, in great number influence material technical conditions which are not satisfactory in preschools and do not offer adequate abilities for acquiring of basic elements of sport technical knowledge.

Zbornik radova

35

Živorad Marković

ACKNOWLEDGEMENT This work has been realized as part of a project „Effects of applied physical activity on locomotor, metabolic, psycho-social and educational status of population in Republic of Serbia“ under the number III47015, and as a part of sub project „Effects of applied physical activity on locomotor, psycho-social and educational status of school population in Republic of Serbia“ which is funded by the Ministry of Education, Science and Technological development of the Republic of Serbia – Cyclus of scientific projects 2011-2017.

REFERENCES

Blagajac, S. (1995). Igra mi je hrana – Metodika fizičkog vaspitanja dece predškolskog uzrasta. [A game is my food – Methodics of physical education of preschool children]. Beograd: Asocijacija „Sport za sve“. Boldemann, C., et al. (2006). Impact of preschool environment upon children’s physical activity and sun exposure. Prev Med. 42 (4), 301–308. Bunčić, V. (1988). Razlike u motoričkim i morfološkim dimenzijama učenika sa obzirom na pohađanje predškolskih ustanova [The differences in motor and morphological dimensions of students considering attending of preschools]. Unpublished master work. Novi Sad: Faculty of physical culture. Bunčić, V. (2005). Komparativna analiza dva modela organizovanja fizičkog vaspitanja u predškolskim ustanovama usmerena na transformacije motoričkih sposobnosti uzrasta 6-7 godina [Comparative analysis of two models of physical education organizing in preschools directed at transformations of motor abilities at the age 6-7]. Unpublishe PhD work. Beograd: Faculty of sport and physical education. World Health Organization (2010). Global recommendations on physical activity for health. Geneve: World Health Organization. Janković, M. (2013). Efektivno vreme rada dece na usmerenim telesnim aktivnostima u vrtiću. [Effective time of work of children during directed body activities in kindergarten]. Nastava i vaspitanje, 62(2), 294–303. Marković, Ž. (2008). Uticaj celodnevnog i poludnevnog boravka na antropometrijske kararkteristike i motoričke sposobnosti predškolskog uzrasta [The influence of a whole day stay and a half day stay on anthropometric characteristics and motor abilities of preschoolers[. Uzdanica, (1), 104–117, Jagodina: Pedagoški fakultet. Markovic, Z. (2016a). Material spacious conditions of the buildings for the realization of physical education. In G. Ćirović (ed.), International Monograph Sports Facilities - Modernization and Construction - SPOFA 16 (pp. 238–250), Belgrade: University of Belgrade Faculty of Sport and Physical Education. Markovic, Z. (2016b). The influence of dancing and game contens on preschoolers’ motor engagement. In D. Madic (ed.), Book of abstract International Scientific Conference Exercise and Quality of Life, (pp. 64). Novi Sad: Faculty of Sport and Physical Education. Nikolić, S. (2002). Predlog normativa prostora za nastavu fizičkog vaspitanja sa aspekta kategorizacije škola u Srbiji. [A proposition of normative space for physical education teaching from the aspect of categorization of schools in Serbia]. Fizička kultura, 56(1–4), 63–73. Nikolić, S. (2008). Finansiranje projekata za izgradnju sportskih hala i fiskulturnih sala iz sredstava NIP-a u 2007. godini. [Financing of projects for sport centers and gyms building from NIP assets in year 2007]. U D. Mitić (ur.), Međunarodna naučna konferencija „Fizička aktivnost i zdravlje (International Scientific Conference „Physical Activity and Health”) (pp. 61–66). Beograd: Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja. Osnove programa predškolskog vaspitanja i obrazovanja dece uzrasta od tri do sedam godina [Basics of preschool education for children aged three to seven years] (1996). Beograd: Prosvetni pregled. Petrović, Z., Kebin, V., & Ban, D. (1995). Kategorizacija školskih objekata za fizičko vaspitanje [Categorization of school buildings for physical education]. Fizička kultura, 46(3–4), 249–254. Ruzic, E., Marincel, M., & Runjic, K. (2006). Effective exercising during physical and health culture education lesson in preschool In: The quality of work in educationsport and sport recreation, 15 Summer school of kinesiologists of the Republic of Croatia (pp. 327–331). Zagreb: Croation Kinesiology Association. Sabo, E. (2005). Uticaj dužine boravka u dečijem vrtiću na razvoj motoričkih sposobnosti dečaka [The influence of the duration of stay in kindergarten on the development of motor abilities of boys]. Fizička kultura, 59(1–4), 17–23. Tucker, P. (2008). The physical activity levels of preschool-aged children: A systematic review. Early Childhood Research Quarterly, 23(4), 547–558. Findak, V., Delija, K., Mrakovic, M., & Metikos, D. (1996). The rationalization of time during physical and health culture lesson in preschool – younger age group. Kineziologija, 28 (1), 20–24.

36


UDK 37.01:159.953

ODNOSI EPISTEMOLOŠKIH UVERENJA STUDENATA SA CILJEVIMA I STRATEGIJAMA UČENJA Snežana Mirkov Institut za pedagoška istraživanja, Beograd, Srbija

UVOD Da bi postali nezavisni u učenju studenti treba da budu osposobljeni i motivisani da prepoznaju svoje prednosti i ograničenja, da identifikuju koje aspekte znanja, razumevanja, veština i stavova treba da steknu, da kritički ispituju informacije, da organizuju aktivnosti u efikasan obrazac, da prate sopstveno napredovanje u sticanju kompetencija i da procenjuju ostvareno postignuće. Aktivnost studenata podrazumeva i refleksiju o sopstvenim uverenjima i aktivnostima. U istraživanjima, kao i u usavršavanju nastave, potrebno je imati u vidu perspektive samih studenata, da bi se povećala svesnost nastavnika o iskustvima studenata u učenju. Nije dovoljno uzeti u obzir samo ponašanje, već je potrebno podsticati kod studenata refleksivnost u odnosu na sopstveno učenje. Stavovi studenata prema učenju, njihovi motivi i namere, kao i različiti načini na koje shvataju znanje,učenje i nastavu treba da budu uzeti u obzir. Epistemolozi istražuju mogućnost, poreklo i krajnje domete ljudskog saznanja: Šta je (sa) znanje, kako se definiše? Koji su izvori saznanja, na koji način stičemo (sa)znanja? Termin epistemološka uverenja odnosi se na laička shvatanja o epistemološkim pitanjima, odnosno uverenja o prirodi znanja i procesa sticanja znanja (učenja). Od sedamdesetih godina prošlog veka izvršen je veliki broj empirijskih istraživanja u ovoj oblasti. Sedamdesetih godina prošlog veka Vilijem Peri (Harvardska studija epistemoloških uverenja studenata) je tretirao epistemološka uverenja kao širok jednodimenzionalni konstrukt koji se razvija kroz četiri faze: realistička, apsolutistička, multipla i evaluativna epistemologija. Počevši od devedesetih godina prošlog veka Marlena Šomer ispituje višedimenzionalnu prirodu epistemoloških uverenja, polazeći od 3 inicijalne dimenzije o kompleksnosti znanja, izvesnosti znanja i poreklu znanja; i razvija instrument Epistemological Questionnaire – EQ. Razvijenost epistemoloških uverenja opisuje se preko dimenzije „naivno nasuprot sofisticiranom“ (Mirkov & Jakšić, 2015). Prema nalazima ranijih istraživanja različita uverenja o učenju vode ka različitim načinima izvršavanja akademskih zadataka, što se objašnjava u konceptualnom okviru pristupa učenju (SAL − Students’ Approaches to Learning) (Marton & Saljo, 2005; Mirkov, 2014; Richardson, 1994). U prethodnom istraživanju (Mirkov, 2014) urađena je faktorska analiza metodom glavnih komponenata (Varimax rotacija) nad 38 stavki iz instrumenta koji meri ciljeve i strategije učenja (Opačić i Mirkov, 2010) i 21 stavkom iz Skale za merenje metakognitivnih strategija učenja METAS (Sladoje-Bošnjak, 2013). Dobijeno je 14 faktora prvog reda kojima je objašnjeno 57.26% varijanse. Ovi faktori uključeni su u aktuelno istraživanje. Empirijski je potvrđeno da su pojedina epistemološka uverenja prediktori usvajanja određenih orijentacija na ciljeve u učenju, kao i da sofisticirana epistemološka uverenja pozitivno utiču na primenu strategija učenja (Law, Chan & Sachs,2008; Phan, 2008; Plazinić, 2014; Simić, Savanović & Jokić, 2012). Epistemološka uverenja mogu uticati na ponašanje u učenju, posebno na način interpretacije informacija, razumevanje pročitanog teksta, praćenje sopstvenog razumevanja, ulaganje napora u izvršavanje teških zadataka i održavanje globalnog pozitivnog stava prema školi (Phan, 2009; Schommer, 1990; Schommer, Crouse, Rhodes, 1992; Schommer-Aikins, Duell & Hutter, 2005). Cilj ovog istraživanja je da se ispitaju odnosi između epistemoloških uverenja studenata i nihovih ciljeva i strategija učenja. Postavljena su istraživačka pitanja: 1) Da li postoje veze između epistemoloških uverenja i ciljeva i strategija učenja studenata? 2) Kakav je intenzitet potencijalnih veza? 3) Koji činioci u najvećoj meri doprinose ostvarivanju veza? Postavljena je hipoteza: Ciljevi i strategije studenata povezani su sa njihovim epistemološkim uverenjima. Zbornik radova

37

Snežana Mirkov

METODE Uzorak. Istraživanjem je obuhvaćeno 560 studenata (82% ženskog pola) od prve do pete godine Učiteljskog (22%), Filozofskog (46%) i Filološkog fakulteta (31%) Univerziteta u Beogradu, u rasponu od 19 do 42 godine starosti (M=21.05, SD=2.20). Instrumenti. Epistemološka uverenja studenata ispitivana su putem srpske verzije Upitnika o epistemološkim uverenjima EQ (Schommer, 1990; Plazinić, 2014). Upitnik se sastoji od 63 stavke, odnosno tvrdnje o znanju i učenju, koje čine 12 subskala. Ciljevi i strategije učenja studenata ispitivani su putem skraćene verzije Instrumenta za merenje ciljeva i strategija učenja (Opačić & Mirkov, 2010; Mirkov, 2014), koji se sastoji od 38 tvrdnji o ciljevima i strategijama učenja, u koji je uključena 21 stavka iz METAS − Skale metakognitivnih strategija učenika (Sladoje Bošnjak, 2013). Ispitanici su odgovarali na stavke pomoću petostepene skale procene tako što su izražavali stepen slaganja/neslaganja sa navedenom tvrdnjom. Pomoću dodatna dva pitanja prikupljeni su podaci o prosečnoj oceni na položenim ispitima do trenutka izvođenja istraživanja (M=8.45, SD=0.75; raspon od 5 do 10) i o broju položenih ispita (M=21.05, SD=0.75; u rasponu od 0 do 50). Ispitanici su popunjavali upitnike tokom časova redovne nastave u formi papir-olovka. Varijable. Prvi skup varijabli − Epistemološka uverenja − sastoji se od 12 subskala Upitnika o epistemološkim uverenjima (Schommer, 1990): 1) Traženje jednoznačnih odgovora − Većina reči ima jedno jasno značenje. (+) 2) Izbegavanje integracije − Samo ćeš se zbuniti ako pokušaš da povežeš nove ideje iz udžbenika sa znanjem koje već poseduješ iz te oblasti. (+) 3) Izbegavanje dvosmislenosti − Rad na rešavanju problema za koje se ne može pronaći jasan i nedvosmislen odgovor predstavlja gubljenje vremena. (+) 4) Zavisnost od autoriteta − Ponekad jednostavno moraš da prihvatiš odgovore nastavnika, čak i ako ih ne razumeš. (+) 5) Znanje je izvesno − Samo ako se dovoljno potrude, naučnici mogu doći do istine gotovo o svemu. (+) 6) Nekritičnost prema autoritetima − Ljudi koji se suprotstavljaju autoritetima su preterano samouvereni. (+) 7) Sposobnost za učenje je urođena − Neki ljudi su se rodili sposobni za učenje, dok su drugi ograničenih sposobnosti. (+) 8) Učenje se dešava brzo − Uspešni studenti brzo razumeju stvari. (+) 9) Koncentrisani trud je traćenje vremena − Ako se neko previše trudi da razume problem, najverovatnije će se na kraju potpuno zbuniti. (+) 10) Učenje se ne može naučiti − Svakome je potrebno da nauči kako da uči. (-) 11) Uspeh nije povezan sa napornim radom − Učenici koji su stvarno pametni ne moraju mnogo da se trude da bi postigli uspeh u školi. (+) 12) Učenje ,,iz prve’’ − Skoro sve informacije koje možes naučiti iz udžbenika steći ćeš tokom prvog čitanja. (+) Drugi skup varijabli − Ciljevi i strategije učenja − sastoji se od 14 faktora ciljeva i strategija učenja dobijenih u prethodnom istraživanju (Mirkov, 2014) na osnovu Instrumenta za merenje ciljeva i strategija učenja (Opačić & Mirkov, 2010) i Skale metakognitivnih strategija učenika (Sladoje Bošnjak, 2013): 1) Dubinske strategije – razumevanje i elaboracija (Kad učim novu lekciju, trudim se da uvidim kako su delovi međusobno povezani.) 2) Strategije usmerene na postignuće – organizovanje vremena i aktivnosti (Izvršavam obaveze na vreme, tako da mi ne treba mnogo vremena za učenje.) 3) Dubinske strategije – proširivanje i produbljivanje znanja (Deo slobodnog vremena provodim u širem proučavanju tema koje smo obrađivali na fakultetu.) 4) Metakognitivne strategije – planiranje i organizovanje vremena i aktivnosti (Unapred planiram i u učenju se strogo pridržavam plana.)

38


Odnosi epistemoloških uverenja studenata sa ciljevima i strategijama učenja

5) Metakognitivne strategije – praćenje razumevanja i elaboracije (Sebi postavljam pitanja da budem siguran da li sam razumeo gradivo.) 6) Dubinski ciljevi − intrinzična interesovanja (Studiram zato što me interesuju oblasti koje učimo.) 7) Površinski ciljevi − izbegavanje napora (Nastojim da učim što je manje moguće.) 8) Metakognitivne strategije – praćenje primene strategija (Ako je materijal težak menjam način učenja.) 9) Ciljevi usmereni na postignuće – poređenje sa drugima (Osećam se uspešnim kad znam da radim bolje od drugih.) 10) Metakognitivne strategiuje − svesnost i evaluacija (Kada čitam neki zadatak, znam da li mogu da ga rešim.) 11) Površinske strategije – memorisanje i odsustvo strategije (Pošto nisam siguran šta je stvarno važno, trudim se da zapišem što više mogu sa predavanja.) 12) Ciljevi usmereni na postignuće – samopotvrđivanje, samoprovera, usmerenost na druge (Upisao sam fakultet kako bih proverio sebe, da vidim da li sam sposoban da ga završim.) 13) Strategije preslišavanja, podvlačenja, crtanja ili pravljenja šema (Preslišavam se da vidim mogu li da se setim važniih delova gradiva za ispit.) 14) Ciljevi usmereni na postignuće – visoke aspiracije (Postavljam sebi najviše ciljeve koje verujem da mogu da ostvarim u učenju.) Statistički postupci. Da bi se ispitali odnosi između 12 subskala Upitnika o epistemološkim uverenjima i 14 faktora ciljeva i strategija učenja dobijenih u prethodnom istraživanju (Mirkov, 2014) primenjena je kanonička korelaciona analiza.

REZULTATI I DISKUSIJA Rezultati dobijeni u ovom istraživanju potvrđuju da postoji statistički značajna povezanost između dva skupa varijabli − epistemoloških uverenja i ciljeva i strategija učenja − koja se može opisati putem pet kanoničkih funkcija. Veze između dva multidimenzionalna prostora epistemoloških uverenja i ciljeva i strategija učenja statistički su značajne na svakoj od pet kanoničkih funkcija (Tabela 1). Veze najjačeg intenziteta ostvaruju su putem prve i druge funkcije, a veze slabijeg intenziteta ostvaruju se putem treće, četvrte i pete kanoničke funkcije. Tabela 1: Epistemološka uverenja i ciljevi strategije učenja − kanonički koeficijenti i testovi statističke značajnosti Funkcija 1 2 3 4 5

R .699 .560 .377 .359 .303

R2 0.489 0.314 0.142 0.129 0.092

χ2 748.765 439.313 265.596 194.962 131.109

df 168 143 120 99 80

p .20

ATV ATT

KOŠARKA

DOB ATV ATT

RUKOMET

DOB ATV

161,1 55,2 11,8 167,5 51,3 12,5 167,8

± ± ± ± ± ± ±

60,0 70,0 -0,19 -0,64 p > .20 ATT ± 5,83 50,0 Legenda: AS – aritmetička sredina, SD – standardna devijacija, MIN – minimum, MAKS – maksimum, SKE – skewness, KURT – kurtosis, K-S – Kolmogorov-Smirnovljev test, DOB – dob ispitanica, ATV – tjelesna visina, ATT, tjelesna težina U Tablici 1 prikazani su rezultati deskriptivnih statističkih parametara za antropometrijske varijable i dob ispitanica: aritmetička sredina (AS), standardna devijacija (SD), najmanja vrijednost (MIN), najviša vrijednost (MAKS), skewness (SKE), kurtosis (KURT), te Kolmogorov-Smirnovljev test (K-S). K-S testom utvrđeno je da su sve varijable normalno distribuirane. Judašice u ovom istraživanju su najmlađe s prosjekom od 11,7 godina, slijede ih košarkašice s prosjekom od 11,8 godina, dok su rukometašice najstarije s prosjekom od 12,5 godina. Rukometašice su najviše s prosjekom od 167,8 cm, odmah ih slijede košarkašice s prosjekom od 167,5 cm, dok su judašice ovdje znatno niže s prosjekom od 161,1 cm. Košarkašice su najlakše s prosjekom od 51,3 kg, zatim ih slijede judašice s prosjekom od 55,2 kg, dok su rukometašice najteže s prosjekom od 60,0 kg. Može se stoga zaključiti da su na analiziranom uzorku judašice najmlađe i najniže, rukometašice su najstarije, najviše i najteže, dok su košarkašice najlakše. Tablica 2. Univarijatne razlike između grupa ispitanica u svim primijenjenim varijablama. var

F2.50

2

p

MSDM

4.25

0.15

MPOL

3.81

0.13

0.02*

MPT60

14.95

0.34

MKUS

2.65

0.10

0.08

MPR

1.06

0.04

0.36

0.03* 0.00*

Legenda: F – vrijednost F testa, 2 – kvadrirani parcijalni eta, p – nivo značajnosti, * - p .20

148,0

173,0

-0,11

-0,95

p > .20

35,0

72,0

-0,13

-0,80

p > .20

11,0

13,0

0,32

-1,24

p > .20

154,0

182,0

0,07

-0,70

p > .20

40,0

75,0

0,88

0,50

p > .20

12,0

13,0

-0,13

-2,27

p > .20

161,0

174,0

-0,15

-0,91

p > .20

BH BW

BASKETBALL

AGE BH BW

HANDBALL

AGE BH

161,1 55,2 11,8 167,5 51,3 12,5 167,8

± 10,57 ± 0,79

± 8,30 ± 9,60

± 0,51 ± 3,75

60,0 50,0 70,0 -0,19 -0,64 p > .20 BW ± 5,83 Key: Mean – arithmetic mean, SD - standard deviation, MIN - minimum, MAX - maximum, SKE - skewness, KURT - kurtosis, K-S - Kolmogorov-Smirnov test, AGE - age of respondents, BH - body height, BW- body weight Table 1 shows the results of descriptive statistical parameters of anthropometric variables and the age of the respondents: the arithmetic mean (AS), standard deviation (SD), minimum value (MIN), maximum value (MAKS), skewness (SKE), kurtosis (KURT) and Kolmogorov-Smirnov test (K-S). K-S test confirmed the normal distribution of variables. Judoka are the youngest in this study with an average of 11.7 years, followed by basketball players with an average of 11.8 years, while the oldest were the handball players with an average of 12.5 years. Handballers are the tallest with an average of 167.8 cm, immediately followed by basketballers with an average of 167.5 cm, while judoka are notably shorter with an average of 161.1 cm. Basketball players are the least heavy with an average of 51.3 kg, then following are the judoka with an average of 55.2 kg, while the handball players are the heaviest with an average of 60.0 kg. It can therefore be concluded that in the analyzed sample judoka are the youngest and the shortest, handball players are the oldest, the tallest and the heaviest, while basketball players are lightest. Table 2. Univariate differences between groups of respondents in all applied variables. var

F2.50

2

p

MSDM

4.25

0.15

MPOL

3.81

0.13

0.02*

MPT60

14.95

0.34

MKUS

2.65

0.10

0.08

MPR

1.06

0.04

0.36

0.03* 0.00*

Key: F – value of the F test, ²- partial eta squared, p - level of significance, * - p